Η αυθόρμητη και θαρραλέα αντίσταση της συντριπτικής πλειοψηφίας του ελληνικού λαού απέναντι στους Γερμανούς, Ιταλούς και Βουλγάρους κατακτητές της χώρας μας από το 1941 έως και το 1944.

Κυριακή 24-11-2013 

ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ ΓΕΩΡΓ. ΚΑΡΑΤΖΑ 

Θεολόγου - Καθηγητή 

του 4ου Γυμνασίου Χίου

Ομιλία που εκφωνήθηκε στο Μνημείο Εθνικής Αντίστασης(έναντι του Ξενοδοχείου Χανδρής στο λιμάνι της πόλης της Χίου) στα πλαίσια των εκδηλώσεων για την Ημέρα Εορτασμού της Εθνικής Αντίστασης. 

Αιδεσιμότατε, αξιότιμες αρχές του νησιού μας, κυρίες και κύριοι.

Ήρθαμε εδώ σήμερα για να τιμήσουμε με τον τρόπο που αρμόζει την μνήμη των προγόνων μας εκείνων που τόλμησαν αυθόρμητα και με απαράμιλλο θάρρος να αντισταθούν στους Γερμανούς, στους Ιταλούς και στους Βουλγάρους κατακτητές της χώρας μας από το 1941 μέχρι και το 1944. Βρεθήκαμε εδώ τη σημερινή ημέρα για να θυμίσουμε στους γεροντότερους και να πληροφορήσουμε τα νέα παιδιά για την ηρωική δράση της ελληνικής Εθνικής αντίστασης απέναντι στις Δυνάμεις του Άξονα. Δεν πρέπει προπαντός εμείς οι Νεοέλληνες, που περνάμε δύσκολα αυτήν την περίοδο, να ξεχνάμε ότι το ελληνικό κίνημα αντίστασης στους Ναζί υπήρξε από τα πιο ρωμαλέα της Ευρώπης.

Ήταν λοιπόν Ιούνιος του 1941 όταν ολοκληρώθηκε η κατάχτηση της Ελλάδος με την κατάληψη της Κρήτης από τους Γερμανούς. Η τριπλή κατοχή της χώρας μας ήδη άρχιζε. Οι συνέπειες της με τα όπλα επιβολής του ξενικού ζυγού ήταν τραγικές και επηρέασαν, τόσο το οικονομικό, όσο και το κοινωνικό επίπεδο του ελληνικού λαού.

Στον οικονομικό τομέα, η Κατοχή στέρησε αμέσως τη χώρα από την εισροή του μεταναστευτικού, ναυτιλιακού και τουριστικού συναλλάγματος, ενός οικονομικού μεγέθους που από τότε έπαιζε σημαντικό ρόλο στην ελληνική οικονομία. Αποτέλεσμα ήταν η απότομη πτώση του εξωτερικού εμπορίου της χώρας. Η βιομηχανική παραγωγή σημείωσε μεγάλη και απότομη πτώση. Η μεγάλη μείωση της παροχής ηλεκτρικού ρεύματος κατά 50% είχε σαν αποτέλεσμα το κλείσιμο πολλών εργοστασίων, γεγονός στο οποίο συνετέλεσε και η διακοπή της εισαγωγής πρώτων υλών. Στον τομέα της αγροτικής οικονομίας η πτώση ήταν κατακόρυφη. Χαρακτηριστικό είναι ότι κατά το πρώτο έτος της Κατοχής η γεωργική παραγωγή μειώθηκε κατά 70 – 75%. Σκληρή ήταν ακόμα και η δοκιμασία της κτηνοτροφίας, όπου παρατηρήθηκε μείωση των βοοειδών κατά 50%, των γουρουνιών κατά 70% και των προβάτων κατά 45%. 

Στο νομισματικό τομέα η κατάσταση ήταν δραματική. Η κατοχική δραχμή έγινε ένα από τα όπλα με τα οποία ο εχθρός καταλήστεψε τον εθνικό πλούτο της χώρας. Βάζοντας σε κυκλοφορία τραπεζογραμμάτια χωρίς αντίκρισμα και υψώνοντας τον πληθωρισμό σε αστρονομικά ύψη, οι αρχές κατοχής μείωσαν την αγοραστική δύναμη των υπαλλήλων και των εργατών στο 5% της προπολεμικής περιόδου.

Αλλά και στον κοινωνικό τομέα, η κατάσταση ήταν τραγική. Οι αποταμιευτές και όσοι είχαν σταθερά εισοδήματα καταστράφηκαν. Το χειμώνα του 1941 – 1942 χάθηκαν από την πείνα και τις άθλιες συνθήκες διαβίωσης περίπου 300.000 Έλληνες. Από τις πρώτες ημέρες της Κατοχής ο ελληνικός λαός υπέμενε καθημερινά τις ατιμώσεις, τις προσβολές, τα καταπιεστικά και βάρβαρα μέτρα του εχθρού. 

Οι τραγικές συνθήκες που μόλις με συντομία περιγράψαμε και οι οποίες επικρατούσαν στη χώρα μας κατά τη διάρκεια της Κατοχής απετελέσαν το έδαφος πάνω στο οποίο γεννήθηκε και έδρασε η αντίσταση του ελληνικού λαού απέναντι στους ξένους δυνάστες του. Παρ’ όλη την καταπίεση, την οικονομική εξαθλίωση, την απειλή του εξανδραποδισμού και του θανάτου, ο ελληνικός λαός δεν λύγισε. Από την πρώτη μέρα της Κατοχής πάλεψε με περισσό θάρρος εναντίον των κατακτητών. Στην αρχή η πάλη του ήταν αυθόρμητη, άμορφη και ανοργάνωτη. Σιγά σιγά όμως άρχισαν να αναπτύσσονται, να μεστώνουν και να δυναμώνουν οι πρώτες αντιστασιακές οργανώσεις. Οι σημαντικότερες ήταν το Εθνικό Απελευθερωτικό Μέτωπο(ΕΑΜ), με στρατιωτικό του σκέλος τον ΕΛΑΣ, ο Εθνικός Δημοκρατικός Επαναστατικός Σύνδεσμος(ΕΔΕΣ) και η Εθνική και Κοινωνική Απελευθέρωση(ΕΚΚΑ) με ένοπλο αντιστασιακό τμήμα της το 5/42 Σύνταγμα Ευζώνων. 

Είναι χαρακτηριστικό και πρέπει να τονιστεί πώς η εθνική αντίσταση ήταν γέννημα της αυθόρμητης δράσης της συντριπτικής πλειοψηφίας του ελληνικού λαού. Αρχικά, οι αντιστασιακές οργανώσεις και τα πολιτικά κόμματα που τις υποστήριζαν δεν έλεγχαν το κίνημα της αντίστασης. Ο Κομνηνός Πυρομάγλου, υπαρχηγός του ΕΔΕΣ έγραψε: Η εθνική αντίσταση ήταν αυθόρμητο, λαϊκό δημιούργημα… Οι ηγέτες, οι οργανώσεις ακολούθησαν. 

Ο ελληνικός λαός αντιστάθηκε με αυτοθυσία και απαράμιλλο θάρρος στα πάνοπλα και πολυάριθμα στρατεύματα των κατακτητών, τα οποία ξεπερνούσαν τις 300.000 άνδρες. Ο αγώνας του ήταν καθημερινός, επίμονος, τις περισσότερες φορές απαρατήρητος, σπάνια εντυπωσιακός, πάντοτε όμως επικίνδυνος και ταυτόχρονα ηρωικός. 

Τέσσερα, ωστόσο, ηρωικά κατορθώματα που έγιναν κατά τη διάρκεια του σκληρού και μακροχρόνιου αγώνα δεν πρέπει να λησμονήσουμε εμείς οι Νεοέλληνες. Οφείλουμε να τα έχουμε ως φωτεινό οδηγό μας στο τόσο δύσκολο και επώδυνο σήμερα. Πρώτο και παν’ απ’ όλα το κατέβασμα της ναζιστικής γερμανικής σημαίας από την Ακρόπολη των Αθηνών από τους Μανώλη Γλέζο και Απόστολο Σάντα τη νύχτα της 30ής προς 31η Μαΐου 1941. Δεύτερο, την ανατίναξη της σιδηροδρομικής γέφυρας του Γοργοποτάμου που την έφεραν σε πέρας την 25η Νοεμβρίου του 1942 οι ενωμένες δυνάμεις του ΕΛΑΣ και του ΕΔΕΣ, με τη συμμετοχή Άγγλων σαμποτέρ. Τρίτο, την κατάληψη της Άμφισσας στις 12 Οκτωβρίου του 1943 από δυνάμεις του 5/42 Συντάγματος Ευζώνων, του στρατιωτικού τμήματος της ΕΚΚΑ. Και τέταρτο, την ανατίναξη της σιδηροδρομικής αμαξοστοιχίας στα Τέμπη της Θεσσαλίας στις 22 Φεβρουαρίου του 1944 από τμήμα καταστροφών της 1η μεραρχίας του ΕΛΑΣ με τη συμμετοχή και παρουσία Άγγλων συνδέσμων.

Οι τρεις στρατιωτικές επιχειρήσεις που μόλις αναφέραμε είναι μικρά μόνο δείγματα των μεγάλων συγκρούσεων που έγιναν ανάμεσα στις αντιστασιακές δυνάμεις και στα στρατεύματα των κατακτητών. Σφοδρές και πολύνεκρες συγκρούσεις έγιναν στη Μακεδονία, στην Πελοπόννησο, στη Θεσσαλία, στην Ήπειρο, στη Ρούμελη, ακόμη και στα νησιά. 

Δεν έλειψαν, δυστυχώς, και οι μαύρες σελίδες από την ιστορία της αντίστασης. Αυτές ήταν οι συγκρούσεις που κατά καιρούς σημειώθηκαν ανάμεσα στις αντιστασιακές οργανώσεις και που είχαν ως συνέπεια το χύσιμο αδερφικού αίματος, την πολιτική πόλωση, γεγονότα που εμπόδισαν την ενότητα της ελληνικής εθνικής αντίστασης και διευκόλυναν τους φανερούς και κρυφούς εχθρούς της.

Αλλά και το νησί μας, η Χίος κατελήφθη το απόγευμα της 4ης Μαΐου του 1941 αμαχητί από τμήμα των στρατευμάτων του Γ΄ Ράιχ, το οποίο είχε φτάσει με γερμανικό μεταγωγικό πλοίο στο νησί. Την Γερμανική κατοχή της Χίου συνόδευσε η πείνα, οι στερήσεις και η εξαθλίωση της ανθρώπινης υπόστασης. Τα τρόφιμα ήταν λιγοστά και η ντόπια παραγωγή αδυνατούσε να καλύψει τις επισιτιστικές ανάγκες του πληθυσμού. 

Πολύτιμος συμπαραστάτης στο πλευρό του χειμαζόμενου Χιακού λαού, καθ’ όλη τη διάρκεια της Κατοχής, στάθηκε η τοπική Ορθόδοξη Εκκλησία με μπροστάρη τον τότε Μητροπολίτη Χίου Ιωακείμ Στρουμπή, ο οποίος καταγόταν από το χωριό Θυμιανά και ο οποίος προσχώρησε στις τάξεις του ΕΑΜ. Πολύτιμους βοηθούς στην ομολογουμένως δύσκολη αποστολή του είχε ο φλεγόμενος εκείνος ρασοφόρος τα μοναστήρια του Μυρσινιδίου στο Βροντάδο, των Αγίων Πατέρων στον Προβατά και του Αγίου Τρύφωνα στα Νένητα, και φυσικά το ποίμνιό του. 

Καθ’ όλη τη διάρκεια της Γερμανικής Κατοχής του νησιού, η οποία διήρκησε μέχρι και τα ξημερώματα της 10ης Σεπτεμβρίου του 1944, οι Χιώτες επέδειξαν τον απαιτούμενο υπό τις δύσκολές περιστάσεις πατριωτισμό. Βέβαια, ο σπουδαιότερος αντιστασιακός, που έδρασε στο νησί της Χίου ήταν ο Έφεδρος Ανθυπολοχαγός Πεζικού Ιάσωνας Καλαμπόκας από το χωριό Κάτω Κολλίνες Αρκαδίας. Δυστυχώς, το νήμα της ζωής του κόπηκε στη Χίο, όπου είχε σταλεί από το Συμμαχικό Στρατηγείο της Μέσης Ανατολής για να ανακαλύψει και να καταστρέψει την πιο σημαντική βάση κατασκοπείας και αντικατασκοπείας των Γερμανών σε ολόκληρο το κατεχόμενο Αιγαίο, που έδρευε στο νησί της Χίου. Στις 6 Σεπτεμβρίου 1944, λίγες μέρες πριν την Απελευθέρωση, σκοτώθηκε στην οδό Αγίου Συμεών της πόλης της Χίου από εχθρικά πυρά κατόπιν προδοσίας. Η οδός αυτή φέρει σήμερα το όνομά του.

Τα συμπεράσματα, τέλος, που μπορούν να εξαχθούν από όσα συνοπτικά παρουσιάσαμε σήμερα για την εθνική μας αντίσταση απέναντι στις Δυνάμεις του Άξονα, είναι πολλά. Θα περιοριστούμε στο εξής ένα: όταν ένα έθνος, ένας λαός αυθόρμητα και θαρραλέα αποφασίσει να αγωνιστεί ενωμένος για την ελευθερία του, η θέλησή του αυτή γίνεται όπλο ακατανίκητο. Τίποτα δεν μπορεί να τον σταματήσει από το να την επιτύχει. Μακάρι δε αυτό να εμπνεύσει κι εμάς τους Νεοέλληνες, ούτως ώστε να αφυπνιστούμε κάποια στιγμή και να αντισταθούμε ενεργά απέναντι σ’ όσους και όσα έχουν κάνει τα τελευταία χρόνια την καθημερινή μας ζωή αφόρητη.