Ιστολόγιο "Σύνδεσμος Κληρικών Χίου" 16 χρόνια (2008-2024) συνεχούς και συνεπούς παρουσίας στο διαδίκτυο στην ηλεκτρονική διεύθυνση https://syndesmosklchi.blogspot.gr/
Ἀπολυτίκιον Ἁγίου Ἰωάννου Χρυσοστόμου Ἦχος πλ. δ'. Ἡ τοῦ στόματός σου καθάπερ πυρσός ἐκλάμψασα χάρις, τὴν οἰκουμένην ἐφώτισεν, ἀφιλαργυρίας τῷ κόσμῳ θησαυροὺς ἐναπέθετο, τὸ ὕψος ἡμῖν τῆς ταπεινοφροσύνης ὑπέδειξεν. Ἀλλὰ σοῖς λόγοις παιδεύων, Πάτερ, Ἰωάννη Χρυσόστομε, πρέσβευε τῷ Λόγῳ Χριστῷ τῷ Θεῷ, σωθῆναι τὰς ψυχὰς ἡμῶν. Σύνδεσμος Κληρικών της Ιεράς Μητροπόλεως Χίου, Ψαρών και Οινουσσών, έτος ιδρύσεως 2007

Πέμπτη 30 Απριλίου 2009

Επιστολή Κίνησης 19 για την Αμανή

Χίος 27 Απριλίου 2009
αρ. πρωτ: 16

ΠΡΟΣ: ΣΥΝΔΕΣΜΟ ΚΛΗΡΙΚΩΝ ΧΙΟΥ

Σεβαστοί πατέρες,

επιθυμώντας να συμβάλλουμε στην πρόληψη των πυρκαγιών, διοργανώνουμε την Κυριακή 10 Μαΐου καθαρισμό του τμήματος του δρόμου από Κέραμο προς Αγιάσματα και από Κέραμο προς Λεπτόποδα με αποψίλωση των πρανών από χόρτα και κλάδεμα των χαμηλών κλαδιών των δέντρων .
Επειδή γνωρίζουμε τις ευαισθησίες σας, και την προσφορά σας στον τόπο μας σας καλούμε να βοηθήσετε με κάθε μέσο και σε αυτή την προσπάθεια.
Η μεταφορά από την Χίο στην Κέραμο για όσους δεν έχουν δικά τους μέσα θα γίνει με ευθύνη και δαπάνη του Συλλόγου μας.

Για το ΔΣ

Η πρόεδρος

Κοντού Αργυρώ

Τετάρτη 29 Απριλίου 2009

Η Νεομάρτυς Αργυρή "προστάτης του Γάμου και της ευσεβούς νεότητος"

Στη χρυσή αλυσίδα των αγίων ένδοξων Νεομαρτύρων δεν υ­πάρχουν μόνο ονόματα αν­δρών άλλα και γυναικών, πού ομολόγησαν με παρρησία δυνατή τήν πίστη τους προς τόν Κύριο μας Ιησού Χριστό. Μία τέτοια θαρραλέα μορφή εί­ναι και η αγία νεομάρτυς Αργυρή από τη Μικρά Ασία.
Γεννήθηκε στην Προύσα της Βιθυ­νίας τό 1688 από ευσεβείς γονείς, τον Γεώργιο και τη Σωσάνα. Ο Θεός την είχε προικίσει με εξωτερική ωραιότητα συνδυασμένη με φυσική ευγένεια και καλοσύνη. Η μικρή αυτή αγνή κόρη αγαπούσε πολύ τόν Θεό. Τον σεβό­ταν βαθιά και τηρούσε με ακρίβεια τις ευαγγελικές αρετές. Ήταν γιά πολλούς ένα παράδειγμα φωτεινό.
Όμως ο διάβολος τήν εφθόνησε. Κά­ποιος προύχοντας γείτονας της Μου­σουλμάνος τη συμπάθησε. Και προσ­παθούσε μάταια με πονηρές προτάσεις και ενοχλήσεις να τήν αποσπάσει από τη χριστιανική της πίστη και ζωή.
Η επιθυμία του πονηρού αυτού άν­θρωπου κορυφώθηκε όταν πληροφο­ρήθηκε ότι η ευσεβής Αργυρή έκανε τούς γάμους της. Λίγες μέρες λοιπόν μετά τό Μυστήριο και ενώ τελούσαν οι νεόνυμφοι - κατά τήν παράδοση τους - Παράκληση στην υπεραγία Θεοτόκο, εισόρμησε στο Ναό ο αλλόθρησκος αυτός εχθρός της με άλλους μαζί Μω­αμεθανούς και την άρπαξαν βίαια. Φο­ρούσε μάλιστα τήν ήμερα εκείνη και το νυφικό της. Και τήν οδήγησαν στον κριτή της Προύσας. Την κατηγόρησαν εκεί όλοι μαζί και τη συκοφάντησαν στον δικαστή λέγοντας γι' αυτήν «ότι είπε ότι θα αλλάξει πίστη και θα γίνει Τούρκα».
Ακολούθησαν ραβδισμοί, βασανιστή­ρια και φυλακίσεις. Μπροστά στην άδι­κη αυτή ενέργεια ο σύζυγος της Αργυρής ζήτησε νά επαναληφθεί ή δίκη και στην Κωνσταντινούπολη με τήν ελπί­δα ότι θα αποδοθεί τό δίκαιο και θα α­θωωθεί ή ευσεβής γυναίκα του.
Αλλά και στην Κωνσταντινούπολη δυστυχώς έφθασε ο φθονερός πρού­χοντας υποκινούμενος από τον διάβο­λο και κατέθεσε τα ίδια ψέματα, ενώ η α­γία ατάραχη βεβαίωνε: «Ουδέποτε σκέ­φθηκα ή είπα κάτι τέτοιο, νά αρνηθώ τήν πίστη μου. Είμαι Χριστιανή και Χρι­στιανή θέλω νά αποθάνω».
Με νέα διαταγή του Τούρκου κριτή έ­δειραν τήν αγία Αργυρή και τη φυλάκισαν στην υγρή φυλακή της περιοχής Χάσκιοϊ. Ακολούθησαν και άλλες ανακρίσεις χωρίς ό­μως κανένα αποτέλεσμα. Οι γονείς της ευσε­βούς νεόνυμφης κατέφυγαν μέχρι και σ' αυτόν τόν Σουλτάνο, αλλά δυστυχώς όλες οι προσ­πάθειες απέβησαν άκαρπες. Η απόφαση του δικαστηρίου παρέμενε μία και έπρεπε νά εκ­τελεσθεί με ακρίβεια: «Ή θα αλλαξοπιστήσει και θα παντρευτεί τόν γυιό του προύχοντα ή θα κλεισθεί ισόβια στη φυλακή». Ή Αγία προτί­μησε τό δεύτερο. Αυτό της υπαγόρευε η συν­είδηση της και η αγάπη της προς τον Χριστό. Να παραμείνει πιστή στον Κύριο «άχρι θανά­του».
Οι συνθήκες στη φυλακή ήταν σκληρές. Υ­πήρχαν συγκρατούμενες Τουρκάλες καταδικα­σμένες γιά βαριά παραπτώματα. Αυτές ενο­χλούσαν την Αγία, την πείραζαν, την έβριζαν, τη χλεύαζαν. Εκεί η Αγία δεχόταν ραβδισμούς και άλλα βάσανα. Κακοπαθούσε για την αγάπη τού Χριστού. Για το άγιο ήθος της και το υπομονητικό της παράδειγμα μίλησαν αυτόπτες μάρτυ­ρες - γυναίκες χριστιανές πού ήταν και αυτές φυλακισμένες και είχαν ελευθερωθεί.
17 ολόκληρα χρόνια έμεινε στις φυλακές ή αγία Αργυρή «δέσμια Ιησού Χριστού».
Όλα τα υπέφερε εκεί με χαρά και αγαλλίαση. Ή φυλακή ήταν γι' αυτήν Παράδεισος και ου­ρανός! Ανέπνεε τόν Χριστό και ζούσε μέσα σε πλούσια Χάρη ειρήνης. Συνέχεια δοξολογούσε τον Κύριο.
Όταν κάποτε τήν ειδοποίησαν ότι ένας ευ­λαβής πλούσιος, ο Μανώλης Κιουρτζίμπασης μεσολαβεί γιά τήν απελευθέρωση της, αυτή αρ­νήθηκε νά δεχθεί τήν πρόταση του. Προτίμησε νά παραμένει στη φυλακή, «τό βασιλικόν παλάτιον» - όπως τό ονόμαζε - τού βα­σιλέως Χριστού.
Μέσα σε αυτό τό περιβάλλον ή Αργυρή - μετά από 17 συνολικά χρόνια εγκλεισμού - παρέ­δωσε τό πνεύμα της στον Κύριο στις 5 Απριλίου 1721, αφού προηγουμένως κοινώνησε τα Ά­χραντα Μυστήρια πού κρυφά τις έφεραν μέσα σε σταφίδα.
Το μαρτυρικό της σκήνωμα - σώμα ευσεβείς Χριστιανοί τό έθαψαν κατά τήν επιθυμία της σε μία άκρη στον περί­βολο του ναού της Άγιας Παρασκευής στο Χάσκιοϊ (Πικρίδιο), πού τότε ήταν νεκροταφείο. Στις 30 Απριλίου 1725 έ­γινε ή ανακομιδή των ιερών λειψάνων της.
Ο βιογράφος της άγιος Νικόδη­μος ο Αγιορείτης καταγράφει ότι τό ιερό Λείψανο της αγίας βρέθηκε ακέ­ραιο, σώο, πλημμυ­ρισμένο από θεία ευωδιά. Ιερείς και πιστοί με ευλάβεια και συγκίνηση το απέθεσαν μέσα σε λάρνακα στην εκ­κλησία της Αγί­ας Παρασκευής με την άδεια του τότε πατριάρχου Κων­σταντινουπόλεως Παϊσίου. Και η Α­γία ετιμάτο με επι­σημότητα και με ευ­λάβεια κάθε χρό­νο στις 30 Απριλί­ου, ημέρα τής ανακομιδής των ιερών Λειψάνων της.
Στα δραματικά γεγονότα του 1955 που έγιναν στην Πόλη, φανατικοί και εμπαθείς Τούρκοι κατέστρεψαν και λεηλάτησαν μεταξύ των άλλων και τον ιερό Ναό της Αγίας Παρασκευής. Έκα­ψαν δε και την άγια λάρνακα. Σήμερα σώζονται σε μικρή λειψανοθήκη ελάχι­στα υπολείμματα ιερών Λειψάνων τής ένδοξου Νεομάρτυρός μας.
Ναΰδριο τής αγίας Αργυρής εγκαινια­σμένο από τόν Μητροπολίτη Μυτιλήνης κ. Ιάκωβο Γ' υπάρχει στην κωμόπολη Παναγιούδα Λέσβου, όπου και τιμάται με λαμπρότητα.
Η αγία Νεομάρτυς Αργυρή δίκαια ο­νομάσθηκε «προστάτης του Γάμου και τής ευσεβούς νεότητος». Ένας από τούς σύγχρονους υμνογράφους της, ο π. Αθανάσιος Σιμωνοπετρίτης, στον Παρακλητικό Κανόνα πού συν­έθεσε προς τιμήν της, έβαλε ως α­κροστιχίδα του τήν τόσο εκφραστική ι­κεσία «Τήν σωφροσύνην, Αργυρή, δός ήμίν δώρον».
Και με έναν από τους ωραίους ύ­μνους τήν υμνεί και την παρακαλεί να στηρίζει με τις ευ­χές της τους πι­στούς συζύγους σε θεάρεστη συζυγία: «Συζυγίαν έτήρησας άμωμον έκ φθόνου τού πολεμήτορος- διό μάρ­τυς τήρει πάντοτε, ευλαβείς συζύγους έν άγνότητι». Είθε με τις πρεσβείες της αγίας ένδοξου Νεομάρτυρος Αργυρής οι νέες οικογένειες της πατρίδος μας νά απολαμβάνουν ειρήνη και χαρά και νά μένουν θεμελι­ωμένες στον ασάλευτο βράχο τής πί­στεως μας, τον Κύριο μας Ιησού Χρι­στό!

Τρίτη 28 Απριλίου 2009

Για τον ηλεκτροφωτισμό των Ιερών Ναών της πόλης μας

Άρθρο του Γιώργου Φ. Παπαδόπουλου
Δημοτικού Συμβούλου Δήμου Χίου
Πολύς λόγος γίνεται την τελευταία περίοδο για την εξοικονόμηση ενέργειας και την προστασία του περιβάλλοντος και τούτο σε συνάρτηση με τον ηλεκτροφωτισμό κτιρίων, μνημείων, φυσικών τοπίων, κλπ.
Βεβαίως, θα συμφωνήσω με την πρωτοβουλία αυτή όσον αφορά τον ηλεκτροφωτισμό – κατά τους χειμερινούς μήνες – των βουνών (αν και στο ζήτημα αυτό θα πρέπει να ξέρουν – όσοι δεν το γνωρίζουν – ότι τα Υπουργεία (3) Πολιτισμού, Περιβάλλοντος και Αιγαίου έχουν επιχορηγήσει δεκάδες Οργανισμούς Τοπικής Αυτοδιοίκησης -Δήμους και Νομαρχίες- με αρκετές εκατοντάδες χιλιάδων Ευρώ, προκειμένου να φωταγωγηθούν χιλιάδες κτίρια και τοπία σ΄ ολόκληρη την χώρα).
Θα διαφωνήσω, όμως, με την διακοπή ή τη μείωση του ηλεκτροφωτισμού των Εκκλησιών (ή καλύτερα Ιερών Ναών) της πόλης μας με πρόσχημα την προστασία του περιβάλλοντος και την καταβολή του κόστους από τα ανταποδοτικά δημοτικά τέλη. Τεκμηριώνω την αντίθεσή μου με τα εξής επιχειρήματα:
1) Ο ηλεκτροφωτισμός των Ιερών Ναών έγινε με δαπάνη του Δήμου – κατόπιν Αποφάσεων του Δημοτικού Συμβουλίου Χίου – με συνεχιζόμενο έργο κατά τα έτη 1999 έως 2004 (μάλιστα είχε πρωτοστατήσει για την υλοποίησή του ο αείμνηστος Κοσμάς Αβραμίδης ως Αντιδήμαρχος Τεχνικών Υπηρεσιών) αλλά και κάποιο αντίστοιχο περί τα τέλη του 2007. Συνεπώς δεν μπορεί ο Δήμος να αμφισβητεί ένα έργο το οποίο έγινε βάση μελέτης και που εκτέλεσε ο ίδιος και μάλιστα να έρχεται να το ακυρώνει μέσα σε μια πενταετία και λιγότερο. Άραγε, οι δημοτικοί σύμβουλοι της δημοτικής Αρχής Παντελάρα που υπερθεμάτιζαν τότε την υλοποίησή του, τι έχουν σήμερα να πουν ως δημοτικοί σύμβουλοι του κ. Βρουλή ? Συμφωνούν ή διαφωνούν με τον κ. Δήμαρχο ?
2) Κανένας δεν ανέφερε ότι ο Δήμαρχος Χίου πήρε την πρωτοβουλία να ζητήσει (αρχικά) διακοπή και (στη συνέχεια βλέποντας τις αντιδράσεις εκατοντάδων συμπολιτών μας) μείωση των ηλεκτροδοτήσεων δίχως να έχει εξουσιοδοτηθεί γι΄αυτό από το Δημοτικό Συμβούλιο Χίου και ούτε καν να μπει στον κόπο να μας καλέσει στην - υπό τον ίδιο προκληθείσα – σύσκεψη με εκπροσώπους της Εκκλησίας για το εν λόγω θέμα.
3) Κανένας δεν ανέφερε (είτε ηθελημένα, είτε από άγνοια) ότι η Εκκλησία (εν προκειμένω η Ιερά Μητρόπολη Χίου) έχει ευεργετήσει πολλαπλώς τον Δήμο Χίου και ειδικότερα:
- Του διέθεσε (το έτος 1998) οικοπεδικό χώρο ιδιοκτησίας της, τεράστιας αξίας, στην περιοχή Καρδαμάδας όπου και κατασκευάστηκε η νέα Λαχαναγορά του Δήμου Χίου (και ξεβρώμησε τη περιοχή της παλιάς στο κέντρο της πόλης μας).
- Του διέθεσε (το έτος 2004) και για μια 25ετία τη χρήση των κτιριακών και οικοπεδικών χώρων του Λωβοκομείου Χίου (στην περιοχή Κοφινά – Σφαγείων) για την δημιουργία πολιτιστικού και κοινωνικού κέντρου.
- Έχει εκφράσει την πρόθεση να του διαθέσει (ήδη από τον Ιούνιο του 2006) την απαιτούμενη έκταση για την ανέγερση του νέου ΄΄Βόρειου΄΄ Λυκείου Χίου στην περιοχή Αγ. Τριάδας Κοφινά. - Του έχει διαθέσει αρκετές χιλιάδες τετραγωνικών μέτρων (ιδιοκτησίας διαφόρων ενοριακών Ναών) σε διάφορα σημεία της πόλης για τη διάνοιξη και βελτίωση δημοτικών οδών και κοινοχρήστων χώρων καθώς και παιδικών χαρών.
- Του έχει διαθέσει άτυπα οικοπεδικούς χώρους για την δημιουργία χώρων στάθμευσης σε έξι (6) συνοικίες της πόλης.
- Του έχει διαθέσει τεράστια έκταση για τη δημιουργία γηπέδου.
- Του έχει διαθέσει (και του διαθέτει) επί σειρά ετών οικοπεδικές εκτάσεις για την εφαρμογή προγραμμάτων υδροδότησης της πόλης και εγκατάστασης αντλιακών συστημάτων.
- Του διαθέτει (εδώ και 30 περίπου χρόνια) τεράστια έκταση για τη λειτουργία του Δημοτικού Σκουπιδότοπου (ιδιοκτησίας της Ιεράς Νέας Μονής). Μήπως κάποιοι δεν γνωρίζουν ότι ενώ του έχουν επίσημα διατεθεί περί τα 80 στρέμματα για το σκοπό αυτό, ο Δήμος Χίου εκμεταλλεύεται περί τα 120 στρέμματα (επαναλαμβάνω της Ιεράς Νέας Μονής) προξενώντας ανεπανόρθωτη οικολογική ζημιά ;
- Του διαθέτει κατ΄ έτος δεκάδες ενορίτες με επικεφαλής τους Ιερείς των ενοριών για τη διεξαγωγή των εράνων που οφείλει ο Δήμος να υλοποιεί (Αντικαρκινικός, κ.α.) δίχως να έχει καμία τέτοια υποχρέωση.
4) Κανένας δεν ανέφερε ότι είναι ψευδές αυτό που επικαλούνται ορισμένοι ότι δεν έχουν ρολόι παροχής της ΔΕΗ οι Ναοί για τον εξωτερικό φωτισμό τους.
5) Κανένας δεν ανέφερε ότι η Ιερά Μητρόπολη Χίου δεν έχει καμία σχέση ή ανάμειξη με το όλο θέμα, διότι οι συνδέσεις έγιναν κατόπιν πρωτοβουλίας του Δήμου Χίου και απευθείας επαφής του με τα επιμέρους Εκκλησιαστικά Συμβούλια του κάθε Ναού, όχι τη Μητρόπολη.
6) Κανένας δεν ανέφερε ότι επί της δημοτικής Αρχής Βρουλή (εκείνου που θέλει να κόψει τις συνδέσεις…) έγιναν οι μεγαλύτερες υπερβάσεις – υπερβολές (τεράστιοι και πολλοί προβολείς) στους Ναούς που συνδέθηκαν με τον δημοτικό φωτισμό επί των ημερών του (έτσι, για να μην ΄΄δουλεύουν΄΄ κάποιοι τον κόσμο ότι κόπτονται για την προστασία του περιβάλλοντος…).
7) Τέλος, κανένας δεν ανέφερε ότι δεν νομιμοποιείται ο κ. Δήμαρχος (και κάθε Δήμαρχος) να αυτενεργεί, δίχως να έχει εξουσιοδοτηθεί από το Δημοτικό Συμβούλιο. Το έργο του ηλεκτροφωτισμού των Ναών έγινε με Αποφάσεις του Δημοτικού Συμβουλίου (που ελέγχθηκαν και εγκρίθηκαν από την Περιφέρεια Βορείου Αιγαίου). Μόνο αυτό μπορεί να αποφασίσει για διακοπή ή μείωση του ηλεκτροφωτισμού. Και Απόφαση τέτοια δεν υπάρχει, ούτε συμφωνούν πολλοί Σύμβουλοι να γίνει κάτι τέτοιο.
8) Κανένας δεν ανέφερε ότι πάμπολλοι Ναοί είχαν κλαπεί δεκάδες φορές (τα κλοπιμαία δεν προέρχονται, άραγε, από τον οβολό των πολιτών ?) και μετά τον ηλεκτροφωτισμό δεν σημειώθηκε καμία. Επιγραμματικά και συμπερασματικά για όλα τούτα οφείλω να επισημάνω ότι είναι σωστή η μείωση του ηλεκτροφωτισμού σε βουνά, λαγκάδια, την ύπαιθρο γενικότερα, όμως είναι λάθος στους Ιερούς Ναούς, ιδιαίτερα τις μεταμεσονύκτιες ώρες που ΄΄οι κλέφτες μοιράζουν τα ρούχα τους΄΄, μάλιστα με τέτοια – ελλιπή – αστυνόμευση πανελλαδικά. Εκείνο που πιστεύω ότι χρειάζεται είναι η αντικατάσταση των μεγάλων προβολέων και λαμπτήρων με μικρότερους (είδους ηλιακού φωτός) φιλικούς προς το περιβάλλον και τίποτε περισσότερο.
Επιγραμματικά και συμπερασματικά για όλα τούτα οφείλω να επισημάνω ότι είναι σωστή η μείωση του ηλεκτροφωτισμού σε βουνά, λαγκάδια, την ύπαιθρο γενικότερα, όμως είναι λάθος στους Ιερούς Ναούς, ιδιαίτερα τις μεταμεσονύκτιες ώρες που "οι κλέφτες μοιράζουν τα ρούχα τους", μάλιστα με τέτοια -ελλιπή- αστυνόμευση πανελλαδικά. Εκείνο που πιστεύω ότι χρειάζεται είναι η αντικατάσταση των μεγάλων προβολέων και λαμπτήρων με μικρότερους (είδους ηλιακού φωτός) φιλικούς προς το περιβάλλον και τίποτε περισσότερο.
Ας αφήσουν ήσυχη την Εκκλησία. -

Δευτέρα 27 Απριλίου 2009

Αγ. Ιω. Χρυσοστόμου στην Κυριακή του Θωμά

Έρχομαι να καταβάλλω χωρίς άλλο την οφειλή μου. Γιατί κι αν είμαι φτωχός όμως θέλω να αποσπάσω βίαια την ευγνωμοσύνη σας. Έδωσα την υπόσχεση να σας φανερώσω την απιστία του Θωμά και τώρα έρχομαι να την εκπληρώσω. Τις πρώτες οφειλές πρώτα βιάζομαι να εξοφλώ, για να μη με πνίξουν οι τόκοι που μαζεύονται. Συνεργαστήτε και σεις στην καταβολή του χρέους μου και ικετέψετε το Θωμά, να βάλη στα χείλη μου το άγιο χέρι του, που άγγιξε την πλευρά του Κυρίου, να νευρώση τη γλώσσα μου, για να σας εξηγήση όσα ποθήτε. Κι εγώ παίρνοντας θάρρος από τις πρεσβείες του αποστόλου και μάρτυρα Θωμά διαλαλώ την πρώτη του απιστία και την ύστερη ομολογία, που είναι της Εκκλησίας κρηπίδα και θεμέλιο. Όταν μπήκε ο Χριστός στους μαθητάς του, ενώ οι πόρτες ήσαν κλεισμένες και βγήκε πάλι με τον ίδιο τρόπο, ο Θωμάς έλειπε μονάχα. Ήταν κι αυτό έργο της θείας οικονομίας.η απομάκρυνση του μαθητού να προξενήση περισσότερη ασφάλεια και βεβαιότητα. Γιατί αν ήταν μαζί ο Θωμάς, δε θα είχε βέβαια αμφιβολία. κι αν δεν είχε αμφιβολία, δεν θα ζητούσε μ επιμονή. και αν δεν ζητούσε, δε θα ψηλαφούσε. αν όμως δεν ψηλαφούσε, δε θα ωμολογούσε τον Κύριο και Θεο κι αν δεν ωμολογούσε Κύριο και Θεό, το Χριστό, δε θα είχαμε εμείς διδαχθή να τον δοξολογούμε μ αυτόν τον τρόπο. Ώστε με την απιστία του ο Θωμάς μας ποδηγέτησε προς την αλήθεια και όταν ήρθε ύστερα σταθεροποίησε την πίστη μας.
Έλεγαν λοιπόν οι μαθηταί στο Θωμά όταν ήρθε. ΄Εχομε δει τον Κύριο, έχομε δει αυτόν που είπε. εγώ είμαι το φως του κόσμου. έχομε δει αυτόν που είπε εγώ είμαι η ανάσταση και η ζωή και η αλήθεια. και βρήκαμε την αλήθεια των λόγων να λάμπη μέσα στα πράγματα. ΄Εχομε δει αυτόν που είπε. σε τρεις ημέρες σηκώνομαι, κι αφού είδαμε με τα μάτια μας την ανάσταση προσκυνήσαμε αυτόν που αναστήθηκε. Τον ακούσαμε να μας λέη "ειρήνη σ εσάς", κι αλλάξαμε το σκοτισμό της λύπης σε γαλήνια χαρά. Είδαμε τα χέρια του που δέχτηκαν τις αιχμές των καρφιών, είδαμε τα χέρια που κατηγορούν τη λύσσα των θεομάχων σκυλιών, είδαμε τα χέρια που ύφαναν την αφθαρσία μας. Είδαμε και την πλευρά που κραυγάζει καθαρώτερα από κάθε κήρυκα την καλωσύνη του πληγωμένου. Είδαμε την ίδια την πλευρά, που οι άγγελοι υμνούν και οι πιστοί σέβονται και οι δαίμονες τρέμουν. Δεχτήκαμε και τη θεϊκή πνοη από το θεϊκό στόμα του, φύσημα πνευματικό, φύσημα που σκορπίζει κάθε χάρη. Ο εξουσιαστής έδωσε και σ εμάς εξουσία να συγχωρούμε τα σφάλματα. Αποκτήσαμε το δικαίωμα να κρίνωμε τους αμαρτωλούς, αφού μας έδωσε τέτοια εντολή. Αν αφήσετε τις αμαρτίες μερικών, αφήνονται.αν μερικών τις κρατήσετε, κρατούνται. Τετοια βαθειά χαρά πήραμε απ το Σωτήρα, τέτοια δώρα απολαύσαμε. Αδύνατο να μην πλουτίσωμε, αφού μας έτυχε τέτοιος Κύριος. Έμεινε φτωχός μόνο αυτός που δε βρέθηκε μαζί μας. Κι ο Θωμάς τι τους είπε." Έχετε δει τον Κύριο; Καλά. Αυτόν που είδατε λοιπόν να τον σέβεστε πιο πολύ. Αυτόν που παρατηρήσατε, να τον κηρύττετε αδιάκοπα. Εγώ όμως, αν δε δω μέσα στις παλάμες του τα ίχνη των καρφιών και δε βάλω το δάχτυλό μου στο σημάδι απ τα καρφιά και δε βάλω το χέρι μου στην πλευρά του, δε θα πιστέψω. Κι εσείς δε θα πιστεύατε, αν δεν βλέπατε πρώτα.έτσι κι εγώ αν δεν ιδώ δε θα πιστέψω". Μείνε, Θωμά, σταθερός στον πόθο σου αυτόν, μείνε σταθερός με επιμονή, για να δης εσύ και να βεβαιωθή η ψυχή μου. Μείνε σταθερός, ζητώντας αυτόν που είπε, "Ζητάτε και θα βρήτε". Μην προσπεράσης απλώς, ερευνώντας, αν δεν εύρης το θησαυρό που ζητάς, χτύπα μ επιμονή την πόρτα της αναντίρρητης γνώσης, ώσπου να σου την ανοίξη αυτός που είπε "χτυπάτε και θα σας ανοίξω". Αγαπώ το διχασμό των λογισμών σου, γιατί κόβει κάθε διχασμό. Αγαπώ τη φιλομάθειά σου, γιατί κόβει σύρριζα κάθε φιλονεικία. Με χαρά ακούω πολλές φορές τα λόγια σου. αν δε δω στα χέρια του το σημάδι απ τα καρφιά, δε θα πιστέψω. Γιατί συ απιστείς κι εγώ μαθαίνω να πιστεύω. Εσύ σκάβεις με το δικέλλι της γλώσσας το θείο σώμα, κι εγώ θερίζω άκοπα τον καρπό και τον μαζεύω για μένα. Αν δεν ιδώ μ αυτά μου τα μάτια μέσα στ άγια του χέρια, τ αυλάκια που σαν με αλέτρι χάραξαν οι ασεβείς, με κανένα τρόπο δε θα συμφωνήσω με τα λόγια σας. Αν δε βάλω αυτό μου το δάχτυλο στις λακκούβες των καρφιών, δε θα δεχτώ το καλό μήνυμά σας. Αν δεν κρατήσω μ αυτό μου το χέρι την πλευρά εκείνη, που ανύποπτη μαρτυρεί την ανάσταση, δεν μπορώ να πιστέψω τη γνώμη σας. Γιατί κάθε λόγος είναι ισχυρός και βέβαιος, αν δεχτή τη συνηγορία όλων των πραγμάτων. και κάθε λόγος που δεν έχει τη μαρτυρία των έργων είναι χωρίς σημασία και από το στόμα στον αέρα χάνεται. Θα κηρύξω στους ανθρώπους τα θαύματα του Δασκάλου. Πως λοιπόν με τα λόγια να πω αυτά που δεν αντιλήφθηκα με τα μάτια μου; Πως θα κάνω τους άπιστους να πιστέψουν, αυτά που μήτε εγώ δεν τάχω παρακολουθήσει; Να πω στους Ιουδαίους και στους Έλληνες ότι έχω δει τον Κύριο μου να τον σταυρώνουν. δεν τον είδα όμως να έχει αναστηθή αλλά μόνο άκουσα. Και ποιός δεν θα περιπαίξη τα λόγια μου; Ποιός δε θα δείξη περιφρόνηση στο κήρυγμά μου; Αλλο πράγμα είναι ν ακούσης κάτι και άλλο να το δης, άλλο πράγμα είναι η αφήγηση λόγων κι άλλο η θέα και η εμπειρία των πραγμάτων. Έτσι επειδή ο Θωμάς είχε αμφίβολη γνώση, σε οχτώ μέρες ο Δεσπότης ξαναήρθε πάλι στους μαθητάς του που ήταν συγκεντρωμένοι όλοι μαζί. Άφησε πρώτα να κατηχηθή ο Θωμάς από τους συμμαθητάς του στις ενδιάμεσες μέρες. Παραχώρησε να φλογιστή από τη δίψα να τον αντικρύση.κι όταν η ψυχή του άναψε από τον σφοδρό πόθο της θέας του, τότε στην ώρα πάνω ο ποθητός βρήκε αυτόν, που τον ποθούσε. Όμοια, όπως και πρώτα, με κλεισμένες τις πόρτες το έκανε αυτό και ξανά, όπως και πρώτα, τους είπε."ειρήνη σ εσάς", για να ταυτιστή το πράγμα με το θαύμα και για να βεβαιώση το λόγο των αποστόλων και για να παραστήση την ακρίβεια του δεύτερου ερχομού του. Έπειτα είπε στο Θωμά. Βαλε το δάχτυλό σου εδώ και ιδές τα χέρια μου. Τι ύψος απέραντης φιλανθρωπίας! Τι πέλαγος αμέτρητης συγκαταβάσεως! Δεν περίμενε την προσέλευση του μαθητού, δεν περίμενε να πλησιάση αυτός που είχε ανάγκη, να παρακαλέση και να επιτυχή ότι ήθελε. Μήτε για λίγο δεν τον στέρησε από την επιθυμία, αλλά ο ίδιος ο αγαπημένος αυτόν που τον αγαπούσε με τη βία τραβούσε κοντά του, ο ίδιος έσυρε στην πληγή το δάχτυλο εκείνου που είχε τον πόθο, ο ίδιος με τη δεσποτική γλώσσα του, τράβηξε το δουλικό χέρι λέγοντας σ αυτόν. Βαλε το δάχτυλό σου εδώ και ιδές τα χέρια μου. Άκουσα, Θωμά, απών σαν άνθρωπος αλλά παρών σαν Θεός, ο,τι είπες στους αδελφούς σου. Ήμουν κοντά σας με τη θεϊκότητά μου και χώρια σας με την ανθρωπίνη φύση μου. Θέλεις να σου υπενθυμίσω τα λόγια που είπες προηγούμενα; Δεν είπες, αν δε δω μέσα στα χέρια του τα σημάδια των καρφιών και δε βάλω το δάχτυλό μου στα σημάδια των καρφιών και δε βάλω το χέρι μου στην πλευρά του, δε θα πιστέψω; Δε βγήκαν από τα χείλη σου τα λόγια αυτά; Τα λόγια αυτά δε ανταποκρίνονται στους λογισμούς σου; Γι αυτό ξαναήλθα.για να μην αμφιβάλλης. Γι αυτό είμαι κοντά σας δεύτερη φορά, γι αυτά που επιθυμείς έχω φτάσει και τώρα ήρθα για σένα, τον ένα, εγώ που για το χαμένο πρόβατο κατέβηκα από τους ουρανούς χωρίς εν τούτοις να τους αφήσω. Μη διστάσης λοιπόν να μάθης ο,τι ποθείς, μην ντρέπεσαι να κοιτάξης καλά ο,τι θέλεις. Μην αποφύγης να βάλης το δάχτυλό σου στα ίδια τα χέρια μου. Ανέχομαι και τα περίεργα δάχτυλα, όπως ανέχτηκα τα καρφιά. Υπομένω την περιέργεια του φίλου, όπως υπόμεινα την κακία των εχθρών. Με σταύρωσαν οι εχθροί μου και δεν αγανάκτησα και δε θα υποφέρω την δική σου εξέταση; Βαλε το δάχτυλό σου εδώ και ιδές τα χέρια μου, που τραυματίστηκαν για σας, για να θεραπεύουν τα χτυπήματα των δικών σας ψυχών. Ιδές τα χέρια μου και συλλογίσου αν είμαι εκείνος που θεληματικά σταυρώθηκε η κάποιος άλλος. Ιδές τα χέρια μου, που άφησα να διατηρούν τα σύμβολα της Εβραϊκής μανίας κι όταν με τη συνηθισμένη αναίδειά τους μου πουν οι Εβραίοι κατά την ημέρα της κρίσεως ότι εμείς Κύριε, δε σε σταυρώσαμε, τότε θα δείξω σ αυτούς που με πολέμησαν, τα χέρια μου μ αυτή τη μορφή και θα ντροπιάσω τους Εβραίους μόλις τ αντικρύσουν. Ιδές τα χέρια μου, και το αληθινό γεγονός της αναστάσεως μου μη νομίσης πως είναι μια φαντασία. Κράτησε αυτά τα χέρια, σαν ομήρους για τον ξαναγεννημό σας. Κράτησε αυτά τα χέρια, σαν ενέχυρα για την ανάστασή σας μέσα από τον τάφο. Κράτησε αυτά τα χέρια, σαν άγκυρα που έπεσε στο βυθό του Αδη. Καμμιά χειμωνιά της ζωής μη φοβηθής, καμμιά ζάλη του κόσμου ας μη σε ζαλίση. Μη φοβηθής το φύσημα των αντιθέτων ανέμων, ας μη σε ανησυχήσουν οι καταιγίδες κι οι σκόπελοι της θάλασσας των εχθρών. Πέρνα με θάρρος το πέλαγος της ζωής, ταξίδευε κρατώντας την άγκυρα του πνεύματος, ταξίδευε έχοντας μπροστά σου σαν λιμάνι τον ουρανό. Ταξίδευε και να φοβάσαι μόνο της αρνήσεώς μου το ναυάγιο. Περιγέλα το θάνατο σα νεκρό, περίπαιζε τη φθορά σαν ανίσχυρη. Αποδέχου για χάρη μου το τέλος της ζωής σαν αρχή μιας πιο εσωτερικής ζωής και φέρε το χέρι σου και βάλτο στην πλευρά μου. Άντλησε με το χέρι σου από τη βρύση αυτή της ζωής το νάμα που ποθείς, τη δίψα σου ανακούφισε. Φέρε το χέρι σου και βάλτο στην πλευρά μου. Βαλε το χέρι στο ιατρείο της πλάσης και βγάλε το φάρμακο της επιθυμίας σου. Δέχομαι άγγιγμα χεριού που μ αγαπά εγώ που δέχτηκα την πληγή της λόγχης. Φέρε το χέρι σου και βάλτο στην πλευρά μου, για να μπορείς ν αγωνίζεσαι γι αυτήν, για να μπορείς ν αποκριθής σ αυτούς που πολεμούν την αλήθεια, ότι με είδες μετά την Ανάσταση και μ αναγνώρισες και με ψηλάφησες προσεκτικά. Φερε το χέρι σου και βάλτο στην πλευρά μου. Για σένα την άφησα έτσι εγώ που θεράπευσα τα σώματα και τις ψυχές των άλλων. Πρόβλεψα σαν Θεός ότι θα θελήσης να τη δης έτσι και βλέποντας τ αχνάρια του πάθους στην σάρκα μου θέλησα να θεραπεύσης το πάθος της ψυχής σου. Φέρε το χέρι σου, και βάλτο στην πλευρά μου που τη φύλαξα έτσι με κάποιο σκοπό. Όταν γυρίσω πάλι από τους ουρανούς και καθίσω σε θρόνο κριτής ζωντανών και νεκρών να ιδούν οι Εβραίοι κατάματα τα έργα της κακίας τους και μόνοι τους ν αυτοδικαστούν - και μη φανής άπιστος αλλά πιστός. Κακό η απιστία, κάνει τον νου να βουλιάξη. Η πίστη τον αναρπάζει στον ουρανό. Η απιστία τυφλώνει την ψυχή. η πίστη σκορπά το φως της στους λογισμούς. η πίστη και τα αόρατα κατακάθαρα βλέπει, ο άπιστος είναι σ άγνοια ολοκληρωτική. Μη γίνης άπιστος αλλά πιστός. Παραμέρισε το νέφος της απιστίας και κοίταξε τις καθαρές ακτίνες της πίστης. Γινου μέσα σε όλους άξιος απόστολος της θεότητάς μου. Γίνου τέτοιος όπως πρέπει να είναι αυτός που με συνάντησε και είδε τέτοια όπως εσύ. Όμοια με τους άλλους αποστόλους σε κάλεσα, όμοια μ αυτούς σε τίμησα, όμοια μ αυτούς οπλίσου. Ομοια μ αυτούς είδες ο,τι είδαν, όμοια μ αυτούς σου εμπιστεύθηκα σα φίλο, όλο μου το μυστήριο, όμοια μ αυτούς κήρυξε τη δύναμή μου. Μην πώς πάλι, αφού με είδες μια φορά. Αν δε δω πάλι στα χέρια του τα σημάδια των καρφιών δε θα πιστέψω. Οσο είμαι μαζί σας άφησε ελεύθερη , όπως θέλεις, την περιέργειά σου. Όσο έχεις δίπλα σου το ουράνιο κλήμα όλα τα κλαδιά και τα σταφύλια του ερεύνησε. Θ ανεβώ στους ουρανούς, απ όπου ήρθα στη γη, θ ανεβώ, όπου είμαι. Θ ανεβώ με την ανθρωπίνη φύση μου εκεί απ όπου για χάρη σας κατέβηκα με τη θεία μου φύση. Θ ανεβώ μ αυτό μου το σώμα, αν και χωρίς αυτό ήρθα από κει κι έμεινα εκεί πέρα. Θ ανεβώ στους κόλπους τους πατρικούς με τη δική σας φύση, αν και είμαι στους κόλπους του πατέρα. Τελείωσα το έργο μου για χάρη του έκανα αυτή την πορεία.
Αφού άγγιξε λοιπόν ο Θωμάς τα χέρια του Κυρίου και τη θεία πλευρά γέμισε από δειλία και από χαρά μαζί βλέποντας αυτά που επιθύμησε και αμέσως ξεσπά σε ύμνο του Κυρίου κραυγάζοντας. Κύριε μου και Θεέ μου. Συ είσαι ο Κύριος και ο Θεός. Συ είσαι ο άνθρωπος και ο φιλάνθρωπος. Συ είσαι ξενόφερτος και παράξενος γιατρός της πλάσης. Δεν κόβεις με το νυστέρι τ άρρωστα μέλη, δεν καις με τη φωτά τις πληγές, δεν μαζεύεις απ τα βοτάνια την δύναμη των φαρμάκων σου, δε δένεις με ορατούς επιδέσμους τις πληγές που μας αφανίζουν. Διαθέτεις αόρατους επιδέσμους αγάπης, που αόρατα τονώνουν τα καταπονημένα μέλη. Εχεις λόγο που είναι πιο κοφτερός από το μαχαίρι. έχεις λόγο πιο δυνατό απ τη φωτιά. έχεις βλέμμα απ το φάρμακο πιο απαλό. Σαν δημιουργός αγιάζεις χωρίς κόπο το δημιούργημά σου, σαν πλάστης χωρίς να κουραστής μεταπλάθεις τα πλάσματά σου. Συ κατά το θέλημά σου τούς λεπρούς καθάρισες, τούς κουτσούς τούς έκανες να τρέχουν, τούς παράλυτους να σηκώνουν τα κρεβάτια τους, τούς γεννημένους τυφλούς τούς προστάζεις να πετάξουν με νίψιμο το σκοτάδι. Εξώρισες τούς δαίμονες απ τά δημιουργήματά σου, με θέλημά σου πιάστηκες απ τούς εχθρούς και απ τούς Εβραίους, τα πάντα δέχτηκες για μένα στο σώμα σου. Ω Κύριε και Θεέ μου. Αναγνώρισα τον Κύριο μου, αναγνώρισα τον αλιέα και φύλακά μου, αναγνώρισα το βασιλιά και Κυριο μου. Ω Κυριε μου και Θεε μου. Πιστεύω Κύριε στην οικονομία σου, πιστεύω στην συγκατάβασή σου, πιστεύω στην ανάληψη από μέρους σου της φροντίδας μου, πιστεύω στον προσκυνητό σου σταυρό, πιστεύω στα παθήματα της σάρκας σου, πιστεύω στον τριήμερο θάνατό σου, πιστεύω στην ανάστασή σου. Λοιπόν δεν έχω πια περιέργεια. Πιστεύω, δεν κάνω πια έλεγχο. πιστεύω, δεν στήνω πια τη ζυγαριά του νου. Πιστεύω, δεν έχω πια περιέργεια. Πιστεύω στα μάτια μου και στα χέρια μου. Με δίδαξαν αυτά που είδα να μην κάνω έλεγχο. Ψηλάφησα κι έμαθα να προσκυνώ όχι να φιλονικώ. Ένα Κύριο και Θεό γνωρίζω, τον Κύριο μου Χριστό. Ας είναι δεδοξασμένος και δυνατός στους αιώνες.

Πηγή: www.theologic.gr/content/view/422/37/lang,el/

Σάββατο 25 Απριλίου 2009

ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΤΗΣ Ι. ΕΙΚΟΝΟΣ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΜΑΚΑΡΙΟΥ ΝΟΤΑΡΑ ΑΡΧΙΕΠ. ΚΟΡΙΝΘΟΥ ΠΟΥ ΦΥΛΑΣΣΕΤΑΙ ΕΙΣ ΤΗΝ Ι. ΜΟΝΗ ΤΟΥ ΑΓ. ΙΩΑΝΝΟΥ ΤΟΥ ΘΕΟΛΟΓΟΥ ΣΤΗΝ ΠΑΤΜΟ.

(μετά συντόμου βιογραφίας του Αγίου)
Ήσυχου Κυριάκου- Υποδιακόνου
Βρισκόμαστε στης αρχές του 20ου αιώνος στον Πειραιά , που δεν θύμιζε σε καμία περίπτωση την σημερινή πολύβουη μεγαλούπολη, αφού η περισσότεροι δρόμοι ήταν χωμάτινοι και έβλεπες τους ανθρώπους να κυκλοφορούν όχι με αυτοκίνητα αλλά με άμαξες και μόνιππα και οι αγωγιάτες με τους αγρότες με τα άλογα και τα γαϊδούρια τους φορτωμένα να δουλεύουν για τα προς το ζην.
Ένας τέτοιος λοιπόν είναι και ο ήρωας της ιστορία μας αυτής ο Γεώργιος Φωτεινός καταγόμενος από την Ύδρα άνθρωπος μεροκαματιάρης που πάσκιζε από το πρωί ως το βράδυ δουλεύοντας για να θρέψει την αυτόν τη γυναίκα του την Ευδοκία και τους γονείς τους.
Τα χρόνια κυλούσαν με το συνηθισμένο τους ρυθμό και έφτασε στο έτος 1922. Η Ελλάδα είχε χάσει τον Μικρασιατικό από τα τουρκικά στρατεύματα του Μουσταφά-Κεμάλ Αττατούρκ και χιλιάδες άνθρωποι αναγκάσθηκαν να ξεριζωθούν από της πατρογονικές τους εστίες και να μεταναστέψουν στην μητέρα Ελλάδα ιδρύοντας εκεί νέους συνοικισμούς με τα ονόματα τον παλαιών τους πατρίδων.
Έτσι έφτασαν και στην παλιά Κοκκινιά την γειτονία του κυρ-Γιώργη και έχτισαν εκεί της πρόχειρες παράγκες τους προσπαθώντας να ορθοποδήσουν και να αρχίσουν μια νέα ζωή,
Με μόνη ελπίδα τους το θεό και της εικόνες των αγίων που είχαν πάρει μαζί τους στην προσφυγιά.
Όμως η πρόχειρες παράγκες τους δεν ήταν αρκετές να τους προστατεύσει από τον βαρύ χειμώνα, και τη βροχή που ανελέητα έμπαινε μέσα και απειλούσε ακόμα και να τους πνίξει.
Σε μια τέτοια κατάσταση βρέθηκαν οι πρόσφυγες τέλος του 1922 αρχές του 1923. μια ξαφνική νεροποντή μεγάλης εντάσεως τους ανάγκασε να μαζέψουν άρον - άρον τους μπόγους με τα πράγματά τους και να αποφασίσουν να μετοικίσουν ψηλότερα γατί η περιοχή είχε μεταβληθεί σε μια απέραντη λίμνη με νερά και λάσπες.
Οι κάτοικοι βλέποντάς τους σε αυτή την κατάσταση έτρεξαν να βυθίσουν στην μεταφορά με ότι μέσο διέθεταν ακόμα και με τα χέρια.
Μαζί τους έτρεξε και ο Γιώργης με το κάρο του (σούστα), φόρτωσε όσους μπόγους και ανθρώπους μπορούσε μέσα στην αναταραχή και ξεκίνησε να πάει στο σημείο που είχαν συμφωνήσει οι πρόσφυγες.
Ξαφνικά μετά από αρκετά μέτρα το άλογο άρχισε να αφηνιάζει και να τραντάζεται προς τα πίσω με κίνδυνο να ανατρέψει το φορτίο του.
Μάταια ο κυρ-Γιώργος προσπαθούσε τραβώντας ,με τη βοήθεια και άλλων να κάνουν το ζώο να προχωρήσει (νόμισαν ότι είχε κολλήσει στα λασπόνερα) αυτό όχι μόνο δεν προχωρούσε αλλά συνέχιζε τα ίδια αναγκάζοντας το αφεντικό του μετά τα παρακάλια να χρησιμοποιήσει το καμτσίκι για να το συνετίσει αλλά και πάλι χωρίς αποτέλεσμα.
Αφού πέρασε αρκετή ώρα σ’ αυτή την κατάστασης ξαφνικά το άλογο άρχιζε να πατάει με το πόδι του ένα συγκεκριμένο σημείο και μετά από λίγο φάνηκε σα να αναδυόταν από τα νερά ένα τετράγωνο πράγμα.
Τότε το άλογο χλιμίντρισε και αφού σήκωσε το πόδι του, άρχισε και πάλι να κινείται κανονικά σαν να μην είχε συμβεί τίποτα.
Περίεργος ο κόσμος που έτρεξε να δει τη συμβαίνει παρατήρησε ότι το τετράγωνο αυτό ξύλο δεν ήταν μια απλή σανίδα αλλά κάτι είχε ζωγραφισμένο επάνω.
Ο Γεώργιος το πήρε και προσπάθησε να το καθαρίσει με ότι μέσο βρήκε.
Σιγά - σιγά άρχιζε να καθαρίζει η μορφή και να φαίνεται η εικόνα ενός μονάχου ιερέα, διάβασαν και την επιγραφή Άγιος Μακάριος ο Κορίνθου και την επιγραφή /ημερομηνία 1850 Νοεμβρίου 10.
Αμέσως όλοι άρχισαν να σταυροκοπιούνται και να ασπάζονται την ιερή εικόνα με πίστη απορώντας για το θαύμα της ευρέσεως και διασώσεως της από τη νεροποντή.
Ρώτησε τότε ο Γιώργος τους παριστάμενους αν κάποιος είχε αυτήν την εικόνα (κατάλαβε ότι η εικόνα έπεσε από κάποιον πάνω στον πανικό) αλλά κανένας την είχε ξαναδεί, έτσι με φόβο θεού την πήρε στο σπίτι του και την έβαλε στο εικονοστάσι του έως ότου βρει τον κάτοχο της.
Έτσι για αρκετές μέρες προσπαθούσε να βρει κάποιον αλλά δεν κατέστη δυνατό και με τη σύμφωνη γνώμη όλων, κλήρου και λαού αποφάσισε να την κρατήσει.
Το πράγμα μαθεύτηκε και κάθε τόσο ερχόταν κόσμος να δει την θαυματουργή εικόνα που ο εικονιζόμενος της δεν είναι άλλος από τον Άγιο Μακάριο (κατά κόσμο Μιχαήλ Νοταρά) (Τρίκαλα Κορινθίας 1731- +Βροντάδο Χίος 17 Απριλίου 1805) που δεν ήταν ένας απλός ιερομόναχος όπως εμφανίζεται στην εικόνα αλλά ο Αρχιεπίσκοπος Κορίνθου που αφού ποίμανε την Αρχιεπισκοπή Κορίνθου για πολλά χρόνια, εκδιώχθηκε από την θέση του για δήθεν συμμετοχή του στην επανάσταση του Ρώσου ναυάρχου Αλεξίου Ορλόφ και αναχώρησε για την Ύδρα, την Χίο, την Πάτμο, και μετά για το Άγιο Όρος που ανεδείχθη μαζί με τον μοναχό Νικόδημο τον αγιορείτη σε ηγέτη των Κολλυβάδων
Αργότερα φεύγει ξανά για την Πάτμο όπου γνωρίζεται με τον ιερομόναχο Γρηγόριο το Νισύριο τον επιλεγόμενο Γραβανο από το μέρος που ασκήτευε που λεγόταν Γραβά και έτσι μαζί ιδρύουν στη θέση «Κουμάνα» ένα κάθισμα (μικρός ναός με κελιά) έπ’ ονόματι τον Αγίων Πάντων και κάθονται μαζί με τους επίσης κολλυβάδες πατέρες, Νυμφώνα τον Χίο και Αθανάσιο τον Αρμένιο.
Σε κάποιο ταξίδι τους πηγαίνουν από την Πάτμο με τους πιο πάνω μοναχούς στο γειτονικό νησί τους Λειψούς (η Λειψώ) και ιδρύουν με τον Γρηγόριο το στην περιοχή «Σελάδι» (που είναι το ρουμάνι και συγκεκριμένα στην θέση «Άγριο Νερό» (μέρος στο οποίο τους πρώτους δύο αιώνες της τουρκοκρατίας μαρτύρησαν η πέντε Οσιομάρτυρες, μοναχοί και ιερομόναχοι, Νεόφυτος Ιωνάς, Παρθένος, Νεόφυτος , Ιωνάς, που το 2002 ανακηρύχθηκαν άγιοι από το Οικουμενικό Πατριαρχείο.), ησυχαστήριο του Ευαγγελισμού της Θεοτόκου, στο οποίο δεν μένει πολύ και αφού αφήνει εκεί τον π. Νεόφυτο και π. Αθανάσιο, και μερικούς μοναχούς της συνοδείας του και αυτός γυρίζει με τον π. Γρηγόριο πίσω στην Πάτμο.
Εκεί ασχολείται με την αντιγραφή κωδίκων που βρίσκει στην πλουσιότατη βιβλιοθήκη της Ιεράς Μόνης του Αγίου Ιωάννου του Θεολόγου από την οποίους-οποία αντλεί υλικό για τα βιβλία του, που εκδίδονται είτε έπ’ ονόματι του είτε έπ’ ονόματι του Αγ. Νικόδημου του Αγιορείτη που του εμπιστεύεται κάποια χειρόγραφα του.
Καρπός της προσπάθειας του αυτής είναι τα εξής βιβλία: περί της συνεχούς μεταλήψεως, έργο δικό του, Φιλοκαλία των Νηπτικών, ο Ευεργετινός του Συμεών του Νέου Θεολόγου, η Κατήχησης του Μητροπολίτη Μόσχας Πλάτωνος, καθώς και τα χειρόγραφα του από την αντιγραφή των κωδίκων της μονής πάνω στα οποία βασίστηκε για να γράψει αργότερα στη Χίο το περίφημο βιβλίο του (το οποίο ως τώρα γνώρισε πολλές εκδόσεις) με τίτλο Χιακόν Λειμωνάριον.
Στο Ιερό νησί της Αποκάλυψης έμεινε συνολικά δέκα χρόνια από το 1782-1793 (ίσως με μικρές μετακινήσεις κατά περιόδους: Κόρινθος, Ικαρία, Άγον Όρος ,για λίγο όμως.) και ασκεί ακωλύτως τα Αρχιερατικά του καθήκοντα.
Κατά την διάρκεια της μακράς παραμονής του Αγίου Μακαρίου στο νησί, ο Οικουμενικός Πατριάρχης Νεόφυτος ο Ζ΄ με σιγίλιο πατριαρχικό το 1793 παύει τον μέχρι τότε Ηγούμενο και Πατριαρχικό Έξαρχο Πάτμου και διορίζει πατριαρχικό έξαρχο και προσωρινό Καθηγούμενο της και της μονής, (μέχρι εκλογής νέου Ηγουμένου και Εξάρχου), με Εξαρχικούς και συμβούλους τον ιερομόναχο και διδάσκαλο Δανιήλ και τον φίλο και συνασκητή του τον Γρηγόριο Γραβανο, στον οποίο εξομολογείτο και ο ίδιος ο Πατριάρχης Νεόφυτος.
Επισκέπτεται την Σμύρνη, τη Χίο και αργότερα τα κολλυβάδικα μοναστήρια της Ικαρίας ,επιστρέφει στην Πάτμο και μετά την εκλογή νέου Ηγουμένου - εξάρχου αναχωρεί οριστικά για τη Χίο όπου μένει ως το τέλος της ζωής του.
Στο σκευοφυλάκιο της Ι. Μονής διατηρούνται και φυλάσσονται σε άριστη κατάσταση ο Αρχιερατικός του σάκος και μια από της ποιμαντορικές του ράβδους, ένα φελόνιο ερυθρό, ένα θυμιατήρι με κωδωνίσκους, ένα αντιμήνσιο καθώς και αρκετά αντίγραφα κωδίκων στην βιβλιοθήκη της Μονής.
Στους πρώτους μήνες της παραμονής του στο νησί ο Άγιος εγκαθίσταται σε ένα μικρό ασκητήριο στους πρόποδες του όρους Αίπος στην περιοχή Βροντάδες-(δο), το σημερινό Αγίασμα.
Μετά από λίγο μετακόμισε λίγα μέτρα βορειότερα και εκεί έστησε το κανονικό το κάθισμα - ασκητήριο του, ενώ του χαρίστηκε η αγόρασε από την δημογεροντία -κοινότητα της Χίου σχεδόν ερειπωμένο Ναό ευρισκόμενο κοντά στο ασκητήριο του επ’ ονόματι τον πρωτοκορυφαίων Αποστόλων Πέτρου και Παύλου (περισσότερο σήμερα γνωστός ως Άγιος Μακάριος) τον οποίο εκ βάθρων με προσωπική εργασία ανακαίνισε και έκτισε κελιά για αυτόν και τους συν-μοναστές του, τα οποία δυστυχώς δεν σώζονται σήμερα.
Συνέχισε την βιωτή του εν ασκήσει, νηστεία, και προσευχή, συγγράφοντας βιβλία και τελών τα Αρχιερατικά του καθήκοντα με την άδεια του οικείου Αρχιερέως.
Μεγάλος αριθμός κατοίκων που ερχόταν με πίστη να πάρουν την ευχή του, να εξομολογηθούν η να διαβαστούν από τον άγιο, μετά από λίγο εύρισκαν τη θεραπεία του σώματος και της ψυχής και την λύση στο (α) προβλήματα που τον απασχολούσαν.
Τόσο μεγάλη ήταν η επιρροή της αγίας του προσωπικότητας, ώστε ακόμα και άθεοι μετά την γνωριμία τους με αυτόν, επανέκαμπταν στους κόλπους της ορθοδόξου Ανατολικής Εκκλησίας.
Όμως η άσκηση, οι αγρυπνίες, και το πολύωρο γράψιμο κούρασαν τον Άγιο Μακάριο και όπως μας πληροφορεί ο πρώτος βιογράφος του Αγίου, Ιερομόναχος Αθανάσιος ο Πάριος, (προσφάτως ανακηρυχθείς Άγιος από την εκκλησίας μας, σχολάρχης της σχολής της Χίου ,πνευματικό τέκνο του Αγίου και χειροτονημένος στον βαθμό του πρεσβυτέρου από τα Άγια και τίμια χέρια του) ο Μακάριος μια μέρα του Σεπτεμβρίου του 1804 και αφού σχεδόν είχε τελειώσει της τελικές διορθώσεις του βιβλίου του «Χιακόν λειμωνάριον», αισθάνθηκε σαν να τον χτύπησε ξαφνικά κάτι και μόλις συνήλθε κατάλαβε ότι δεν μπορούσε να κουνήσει καθόλου όλο το δεξί μέρος του σώματός του. Έπαθε δηλαδή συμφόρηση η ακριβέστερα ημιπληγική αποπληξία. (ανεμεξία)
Μέχρι την κοίμηση του την 17η Απριλίου του 1805 που παρέδωσε την φιλόθεο ψυχή του συνέχισε εν μέσω πόνων να προσεύχεται μετά δακρύων και να λέει ότι ταλαιπωρείται ένεκα τον αμαρτιών του τη θεία ταπείνωσης !
Αφού παρέδωσε ήσυχα την ψυχή του έβαλαν το τίμιο σώμα του σε έναν απλό τάφο, κοντά στο Ναό και δίπλα στο δέντρο που συνήθως ξεκουραζόταν ο Άγιος.
Σήμερα έχει γίνει οίκημα - ναός και αποτελεί παν-Χιακό και πανελλήνιο προσκύνημα.
Η ανακομιδή των λειψάνων του σύμφωνα με το «ΒΡΑΒΕΙΟΝ», (Κώδικας που καταγράφονται οι κοιμηθέντες μοναχοί, ιερείς και αρχιερείς που έχουν σχέση με τη μονή) της Ιεράς μονής Ιωάννου του Θεολόγου της Ιεράς νήσου Πάτμου έγινε το 1808. Ευρέθησαν δε απαστράπτοντα, ευωδίαζαν, ενώ έκαναν (και συνεχίζουν να κάνουν) πλήθος θαύματα. Επ’ ονόματι του, αν και ακόμα δεν έχει ανακηρυχθεί επισήμως Άγιος από την Μεγάλη του Χριστού Εκκλησία το σεπτό μας Οικουμενικό Πατριαρχείο, έχουν κτιστεί δεκάδες ναοί στην Χίο, Κόρινθο, το Ξυλόκαστρο και σχεδόν στα περισσότερα μέρη στης Ελλάδος, έχουν συνταχθεί αρκετές ακολουθίες, ενώ η μνήμη του στης 17 του Απρίλη τιμάται ιδιαιτέρως στην πατρίδα του Κόρινθο, την Πάτμο, τους Λειψούς, την Ικαρία και αλλού.
Ελπίζουμε σύντομος η Α.Θ.Π. ο Αρχιεπίσκοπος Κωνσταντινουπόλεως, Νέας Ρώμης, και Οικουμενικός Πατριάρχης κ.κ. Βαρθολομαίος και η ματ’ αυτού ιερά συνοδός να προβούν στην πολυπόθητη Αγιοποίηση του που αποτελεί αίτημα κλήρου και λαού εδώ και 200 σχεδόν χρόνια !
Αυτός ήταν με συντομία ο βίος και η κατά θεό πολιτεία του Αγίου Μακαρίου Αρχιεπισκόπου Κορίνθου του θαυματουργού, αλλά είναι καιρός να τελειώσουμε την αφήγηση περί της αγίας αυτού εικόνος.
Τα χρόνια περνούσαν ώσπου έφτασε το 1940 και η κήρυξης του Β΄ Παγκοσμίου πολέμου , δυστυχία , κακουχίες και στερήσεις και αρρώστιες , το 1941 έπεσε τόσο μεγάλη πείνα ώστε η άνθρωποι πουλούσαν τα υπάρχοντα τους για λίγες φέτες ψωμί.
Ο Γιώργος και η γυναίκα του αντιμετώπιζαν και αυτή το ίδιο πρόβλημα. Πούλησαν σχεδόν τα πάντα για να επιζήσουν αλλά όχι της εικόνες τους, τελικά δεν άντεξαν της ταλαιπωρίες και πέθαναν το 1942.
Τα λιγοστά υπάρχοντα που τους είχαν απομείνει τα μοιράστηκαν οι συγγενείς τους, την εικόνα του αγίου Μακάριου την πήρε η αδερφή του Γεώργιου.
Μετά από χρόνια πέρασε στα χέρια της κόρης της, κυρίας Δέσποινας Δελλή η οποία μετά από ένα ταξίδι της στην Πάτμο γύρο στο 1988-90 επισκέφτηκε το Μοναστήρι και εκεί γνώρισε τον παλιό Καθηγούμενο της Ι.Μ. και Έξαρχο της Πάτμου (1961-1963) και σχολάρχη της Πατμιάδος Σχολής π. Παύλο Νικηταρά (+1999), (θειο του σημερινού θεοφιλέστάτου Καθηγουμένου και Πατριαρχικού Εξάρχου Πάτμου κ. Αντίπα Νικηταρά), και σε επόμενο ταξίδι της του παρέδωσε την εικόνα όπου έκτοτε φυλάσσεται στην Μονή, όπου τιμάται ιδιαιτέρως .
Το έτος 2005 επί τη συμπληρώσει 200 χρόνων από τον θάνατο του άγιου η πατριαρχική εξαρχία Πάτμου με σχετική εισήγηση του έξαρχου της κ.κ. Αντίπα και την ευλογία του Παναγιότατου Οικουμενικού Πατριάρχου στην δικαιοδοσία του οπίου ανήκει η μόνη ,η εξαρχία, και τα γύρω νησιά (τα συν- αποτελούμενα την Εξαρχία), (Λειψοί, Λέβιθα, Αρκοί κ.α.),αποφάσισε ν’ αφιερώσει το ημερολόγιο του στον άγιο Μακάριο Αρχιεπίσκοπο Κορίνθου.
Τελειώνοντας θέλω να ευχαριστήσω εκ βάθους καρδίας τον καθηγητή και τέως σχολικό επιθεωρητή Δρ. Αντώνιο Χαροκόπο, για τη συνεργασία μας , την αγάπη και την εκτίμηση του προς εμένα , την κ. Δέσποινα Δελλη την κάτοχο της ιεράς εικόνας, χωρίς την βοήθεια της το περιστατικό αυτό θα παρέμενε άγνωστο, καθώς και τον Εκκλησιάρχη της Μονής μας, Ιερομόναχο π. Κύριλλο για της πολύτιμες πληροφορίες του, τον υπεύθυνο της βιβλιοθήκης της μονής κ. Ιωάννη Ματθ. Μελιανό, συνάδελφο και φίλο, τον Πανοσιολογιότατο Αρχιμανδρίτη του Οικουμενικού θρόνου π. Νικηφόρο εφημέριο του ενοριακού Ι. Ναού του Άγιου Ιωάννου του Θεολόγου στην πατρίδα μου τους Λειψούς, που από παιδί ακόμα με νουθετούσε και με οδηγούσε προς την αυλή του Κυρίου, τον Πανοσιολογιότατο Αρχιμανδρίτη π. Αμβρόσιο Ψωμιά, Ηγούμενου-Δικαίου της Ι. Μονής (Σκήτης) των Αγίων Πατέρων στη Χίο, τον ευχαριστώ για την αγάπη του στην ταπεινότητα μου και την βοήθεια του και της πληροφορίες του προς με , στο πρόσφατο ταξίδι μου στην αγία και πολύπαθη αυτή νήσο, και τους μοναχούς της Ιεράς αυτής μονής, τον Αιδ. Πρωτ. Γ. Κωνσταντίνου για την αγάπη και την φιλοξενία του, καθώς και τον πνευματικό μου πατέρα κ.κ Αντιπα θεοφ. Καθηγουμενο της Ιεράς Μονής Αγίου Ιωάννου του θεολόγου, Πατριαρχικό Έξαρχο της νήσου Πάτμου, και μόνιμο αντιπρόσωπο της Α.θ.Π. του Οικουμενικού Πατριάρχη για το ενδιαφέρον και την αγάπη που δείχνει για την ελάχιστοτητά μου όλα αυτά τα χρόνια από της χειροθεσίας μου έως σήμερα.

Ελάχιστος δούλος παρά Κυρίου

Ήσυχος Κυριάκος- Υποδιάκονος της Πατριαρχικής
Εξαρχίας Πάτμου.
Βοηθός της Κ.Δ. στην Θεολογική
Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών

Δεληγιώργη 38, Τ.Κ. 174-56
΄Ανω Καλαμάκι -Αθήνα
Τηλ. 210-9924459 Κιν 6944325822
e-mail kiriakosypod@yahoo.gr


ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

ΙΩΣΗΦ ΙΕΡΟΜΟΝΑΧΟΥ ΤΟΥ ΧΙΟΥ «ΑΚΟΛΟΥΘΙΑ ΤΟΥ ΕΝ ΑΓΙΟΙΣ ΠΑΤΡΟΣ ΗΜΩΝ ΜΑΚΑΡΙΟΥ ΑΡΧΙΕΠΙΣΚΟΠΟΥ ΚΟΡΙΝΘΟΥ ΤΟΥ ΝΟΤΑΡΑ», ΕΚΔ. ΕΚ ΤΟΥ ΤΥΠΟΓΡΑΦΕΙΟΥ Κ.Μ. ΠΡΟΚΙΔΟΥ, ΕΝ ΧΙΩ 1863

ΔΡ. ΑΝΤΩΝΙΟΥ Ν. ΧΑΡΟΚΟΠΟΥ «Ο ΑΓΙΟΣ ΜΑΚΑΡΙΟΣ Ο ΝΟΤΑΡΑΣ» ,ΑΘΗΝΑ 2001 ΕΚΔ. ΑΣΤΗΡ –ΑΛ.& Ε. ΠΑΠΑΔΗΜΗΤΡΙΟΥ.

ΘΕΟΦ. ΠΑΤΡΙΑΡΧΙΚΟΥ ΕΞΑΡΧΟΥ ΠΑΤΜΟΥ ΚΑΙ ΚΑΘΗΓΟΥΜΕΝΟΥ ΤΗΣ Ι.Μ. ΑΓ. ΙΩΑΝΝΟΥ ΤΟΥ ΘΕΟΛΟΓΟΥ ΑΝΤΙΠΑ -(ΠΑΥΛΟΥ) ΝΙΚΗΤΑΡΑ ΔΡ.Θ.

«ΠΑΤΡΙΑΡΧΙΚΗ ΕΞΑΡΧΙΑ ΚΑΙ ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ ΠΑΤΜΟΥ», ΕΚΔ. ΕΠΕΚΤΑΣΗ ,2005

ΑΡΧΙΜ. ΑΜΒΡΟΣΙΟΥ ΨΩΜΙΑ –ΗΓΟΥΜΕΝΟΥ-ΔΙΚΑΙΟΥ ΤΗΣ Ι. ΣΚΗΤΗΣ ΤΩΝ ΑΓΙΩΝ ΠΑΤΕΡΩΝ ΧΙΟΥ

«ΣΥΝΤΟΜΗ ΒΙΟΓΡΑΦΙΑ ΤΟΥ ΧΟΡΟΥ ΤΩΝ ΕΝ ΑΘΛΗΣΕΙ ΚΑΙ ΑΣΚΗΣΕΙ ΕΝ ΤΗ ΝΗΣΩ ΧΙΩ ΔΙΑΛΑΜΨΑΝΤΩΝ ΑΓΙΩΝ» ,ΕΚΔ. ΙΕΡΑ ΣΚΗΤΗ ΤΩΝ ΑΓ. ΠΑΤΕΡΩΝ –ΧΙΟΣ 2003

ΕΠΙΣΚΟΠΟΥ ΑΣΤΟΡΙΑΣ ΠΕΤΡΟΥ – ΑΡΧΙΜ. ΝΗΦΩΝΟΣ ΑΣΤΥΦΙΔΗ «ΑΣΜΑΤΙΚΗ ΑΚΟΛΟΥΘΙΑ ΜΕΤΑ ΣΥΝΤΟΜΟΥ ΒΙΟΓΡΑΦΙΑΣ ΤΟΥ ΧΟΡΟΥ ΤΩΝ ΕΝ ΑΣΚΗΣΕΙ ΚΑΙ ΑΘΛΗΣΕΙ ΕΝ ΤΗ ΝΗΣΩ ΧΙΩ ΔΙΑΛΑΜΨΑΝΤΩΝ ΑΓΙΩΝ» ΕΚΔ. ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ ΑΓΙΟΥ ΜΗΝΑ – ΑΝΘΟΥΣΗΣ ΑΤΤΙΚΗΣ , ΑΘΗΝΑΙ 1973

ΘΕΟΦ. ΠΑΤΡΙΑΡΧΙΚΟΥ ΕΞΑΡΧΟΥ ΠΑΤΜΟΥ ΚΑΙ ΚΑΘΗΓΟΥΜΕΝΟΥ ΤΗΣ Ι.Μ. ΑΓΙΟΥ ΙΩΑΝΝΟΥ ΤΟΥ ΘΕΟΛΟΓΟΥ ΑΝΤΙΠΑ «ΒΙΟΣ ΚΑΙ ΑΚΟΛΟΥΘΙΑ ΤΩΝ ΕΝ ΠΑΤΜΩ ΔΙΑΛΑΜΞΑΝΤΩΝ ΑΓΙΩΝ» , ΕΚΔ. ΙΕΡΑ ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΣΤΑΥΡΟΠΗΓΙΑΚΗ ΚΑΙ ΚΟΙΝΟΒΙΑΚΗ ΜΟΝΗ ΑΓΙΟΥ ΙΩΑΝΝΟΥ ΤΟΥ ΘΕΟΛΟΓΟΥ ΚΑΙ ΕΥΑΓΓΕΛΙΣΤΟΥ, ΑΘΗΝΑ-ΠΑΤΜΟΣ 2006

ΑΡΧΙΜ. ΤΟΥ ΟΙΚΟΥΜΕΝΙΚΟΥ ΘΡΟΝΟΥ ΝΙΚΗΦΟΡΟΥ ΚΟΥΜΟΥΝΔΟΥΡΟΥ «ΜΑΚΑΡΙΣΤΟΙ ΓΕΡΟΝΤΕΣ ΚΑΙ ΟΣΙΟΜΑΡΤΥΡΕΣ ΣΤΗ ΛΕΙΨΩ ΔΩΔΕΚΑΝΗΣΟΥ», ΕΚΔ. Ι. ΗΣΥΧ. ΑΓ. ΝΕΚΤΑΡΙΟΥ ΛΕΙΨΩΝ, ΑΘΗΝΑ 1999

ΔΙΑΚΟΝΟΥ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ ΦΛΩΡΕΝΤΗ ««ΒΡΑΒΕΙΟΝ» ΤΗΣ ΙΕΡΑΣ ΜΟΝΗΣ ΑΓΙΟΥ ΙΩΑΝΝΟΥ ΤΟΥ ΘΕΟΛΟΓΟΥ ΠΑΤΜΟΥ»» ΕΚΔ. ΙΔΡΥΜΑ ΒΥΖΑΝΤΙΝΩΝ ΚΑΙ ΜΕΤΑΒΥΖΑΝΤΙΝΩΝ ΜΕΛΕΤΩΝ , ΑΘΗΝΑ 1980

ΑΡΧΙΜ. ΤΟΥ ΟΙΚΟΥΜΕΝΙΚΟΥ ΘΡΟΝΟΥ ΝΙΚΗΦΟΡΟΥ ΚΟΥΜΟΥΝΔΟΥΡΟΥ «Η ΛΕΙΨΩ ΔΩΔΕΚΑΝΗΣΟΥ» ,ΕΚΔ. Ι. ΗΣΥΧ. ΑΓ. ΝΕΚΤΑΡΙΟΥ ΛΕΙΨΩΝ Β΄ ΕΚΔΟΣΗ., ΑΘΗΝΑ 1994, Γ΄ ΕΚΔ. 2003

Παρασκευή 24 Απριλίου 2009

Ἡ Ζωοδόχος Πηγὴ Μπαλουκλὶ

Ἕνα ἀπὸ τὰ πιὸ φημισμένα ἁγιαστικὰ κέντρα τῆς Κωνσταντινουπόλεως εἶναι ἡ Ζωοδόχος Πηγὴ στὸ Μπαλουκλί, ποὺ βρίσκεται ἔξω ἀπὸ τὰ χερσαία τείχη, δυτικὰ τῆς Πόλης. Γιὰ τὴν καταγωγὴ τοῦ ἱεροῦ ἔρχονται ἀπὸ τὰ βάθη τῆς παράδοσης δύο ἐκδοχές:

α) Ἡ πρώτη τοποθετεῖται στὶς ἀρχὲς τοῦ 6ου αἰ. καὶ ἀναφέρεται στὸν Ἰουστινιανό. Πηγὴ ὁ ἱστορικὸς Προκόπιος. Ὁ Ἰουστινιανὸς κυνηγοῦσε σ᾽ ἕνα θαυμάσιο τοπεῖο μὲ πολὺ πράσινο, νερά, δέντρα καὶ ὀμορφιά. Ἐκεῖ, σὰν σὲ ὅραμα, εἶδε ἕνα μικρὸ παρεκκλήσιο, πλῆθος λαοῦ κὶ ἕνα ἱερέα μπροστὰ σὲ μία πηγή. Εἶναι ἡ πηγὴ τῶν θαυμάτων, τοῦ εἶπαν. Ὁ Ἰουστινιανὸς ἔχτισε ἐκεῖ μοναστήρι μὲ ὑλικὰ ποὺ περίσσεψαν ἀπὸ τὴν Ἁγία Σοφία. Ὁ Ἰ. Κεδρηνὸς ἀναφέρει ὅτι χτίστηκε τὸ 560.

β) Ὁ Νικηφόρος Κάλλιστος διασῴζει ἄλλη παράδοση: Ὁ μετέπειτα αὐτοκράτωρ Λέων ὁ Θράξ (457-474) ὅταν ἐρχόταν κάποτε ὡς ἁπλὸς στρατιώτης στὴν Κωνσταντινούπολη συνάντησε στὴ Χρυσὴ Πύλη ἕνα τυφλὸ ποὺ τοῦ ζήτησε νερό. Ψάχνοντας γιὰ νερὸ μιὰ φωνὴ τοῦ ὑπέδειξε τὴν πηγή. Ὅταν θὰ γινόταν αὐτοκράτωρ, τοῦ εἶπε ἡ προφητικὴ φωνή, θὰ ἔπρεπε νὰ χτίσῃ δίπλα στὴν πηγὴ μία ἐκκλησία. Ὁ Κάλλιστος περιγράφει τὴ μεγάλη αὐτὴ ἐκκλησία μὲ πολλὲς λεπτομέρειες («Ἔκφρασις τοῦ θείου ναοῦ τῆς Πηγῆς, ὃν ὁ Λέων ἀνήγειρεν», Ρ.G. Migne, τόμ. 147, 73-77), ἀλλὰ ἡ περιγραφὴ ταιριάζει περισσότερο στὸ οἰκοδόμημα ποὺ ἔχτισε ὁ Ἰουστινιανός. Ἱστορικὰ εἶναι ἐξακριβωμένο ὅτι τὸ 536 στὴ Σύνοδο τῆς Κωνσταντινουπόλεως ὑπὸ τὸν Πατριάρχη Μηνᾶ (536-552) λαβαίνει μέρος καὶ ὁ Ζήνων, ἡγούμενος «τοῦ οἴκου τῆς ἁγίας ἐνδόξου Παρθένου καὶ Θεοτόκου Μαρίας ἐν τῇ Πηγῇ».

Ἕνα χρονοδιάγραμμα τῶν κυριοτέρων γεγονότων καὶ συμβάντων εἶναι διαφωτιστικό:

626. Ἐπιδρομὴ τῶν Ἀβάρων, ἀλλὰ οἱ βυζαντινοὶ σώζουν τὸ ἱερὸ ἁγίασμα.
790. Ὁ Ψευδο-κωδινὸς ἀναφέρει ὅτι ἡ αὐτοκράτειρα Εἰρήνη ἐπισκεύασε τὴν ἐκκλησία, ποὺ εἶχε πάθει μεγάλη καταστροφὴ ἀπὸ σεισμό.
869. Νέα ἐπισκευή, ὕστερα ἀπὸ νέο σεισμό, ἀπὸ τὸν Βασίλειο Α´ τὸν Μακεδόνα (867-886) κατὰ πληροφορία τοῦ Νικηφόρου Καλλίστου.
924. Σὲ ἐπιδρομὴ τῶν Βουλγάρων ὁ Συμεὼν καίει τὴν ἐκκλησία, ἀλλὰ ἀναστηλώνεται ἀμέσως ἀφοῦ τὸ 927 ἔγιναν ἐκεῖ οἱ γάμοι τοῦ ἡγεμόνος τῶν Ῥώσων Πέτρου με τὴ Μαρία, ἐγγονὴ τοῦ Ῥωμανοῦ Λεκαπηνοῦ.
966. Ἔχει διασωθεῖ ἡ περιγραφὴ μιᾶς ἐπίσημης τελετῆς στὴ γιορτὴ τῆς Ἀναλήψεως, στὴν ὁποία ἔλαβε μέρος ὁ Νικηφόρος Φωκᾶς (963-969) μὲ ὅλη τὴν αὐλή. Ἡ πομπὴ ἔφτανε μὲ πλοῖο καὶ ἀπὸ τὴ Χρυσὴ Πύλη συνέχιζε μέ ἄλογα. Τὸ συγκεντρωμένο πλῆθος ζητωκραύγαζε καὶ προσέφερε λουλούδια καὶ σταυρούς. Ὅταν ἐμφανιζόταν ὁ αὐτοκράτωρ ὁ Πατριάρχης τὸν ἀσπαζόταν καὶ στὴ συνέχεια ἔμπαιναν μαζὶ στὸ ναό, ὅπου στὸ χῶρο τοῦ ἱεροῦ εἶχε στηθεῖ ἐξἐδρα, ἀπ᾽ ὅπου ὁ αὐτοκράτωρ παρακολουθοῦσε τὴ λειτουργία. Στὸ τέλος τῆς γιορτῆς ὁ αὐτοκράτωρ καλοῦσε τὸν Πατριάρχη σὲ ἐπίσημο τραπέζι.
1078. Ἡ μονὴ τῆς Πηγῆς θεωρεῖται τόπος ἐξορίας, ἀφοῦ ἐκεῖ ἀπομονώνεται ὁ Γεώργιος Μονομάχος.
1084. Ὁ Ἀλέξιος Α´ Κομνηνὸς (1081-1118) περιόρισε τὸν φιλόσοφο Ἰωάννη Ἰταλὸ στὴ μονὴ τῆς Πηγῆς γιὰ νὰ καταπαύσῃ ὁ ἀναβρασμὸς ποὺ εἶχε δημιουργηθεῖ ἀπὸ τὶς ἰδέες του.
1204-1261. Τὸ ἱερὸ τῆς Πηγῆς περιέρχεται στοὺς Λατίνους.
1328. Ὁ νεαρὸς Ἀνδρόνικος Γ´ ὁ Παλαιολόγος (1328-1341) χρησιμοποιεῖ τὴ μονὴ ὡς ὁρμητήριο πρὶν καταλάβει τὴν Κωνσταντινούπολη.
1330. Ὁ Ἀνδρόνικος Γ´, ποὺ βρίσκεται ἐτοιμοθάνατος στὸ Διδυμότειχο, πίνει νερὸ ἀπὸ τὸ ἁγίασμα τῆς Πηγῆς ποὺ τοῦ ἔφεραν καὶ γιατρεύεται.
1341. Ἱερέας τῆς Πηγῆς, ὀνόματι Γεώργιος, εἶναι μάρτυρας σὲ νοταριακὴ πράξη.
1347. Ἡ Ἑλένη, κόρη τοῦ Ἰωάννου Καντακουζηνοῦ, παρουσιάζεται στὸ μέλλοντα σύζυγό της Ἰωάννη Ε´ Παλαιολόγο (1341-1391) ντυμένη μὲ τὴν ἐπίσημη ἐνδυμασία τῆς αὐτοκράτειρας, μέσα στὸν ἱερὸ χῶρο τῆς Πηγῆς. Σύμφωνά μὲ παλαιὸ ἔθιμο ἡ μέλλουσα αὐτοκράτειρα ὅταν ἔφθανε στὴν Πόλη ἀπὸ τὰ μέρη τῆς ξηρᾶς ἔπρεπε νὰ συναντηθῇ μὲ τὸν αὐτοκράτορα στην Πηγή.
1422. Κατὰ τὴ διάρκεια τῆς πολιορκίας τῆς Κωνσταντινουπόλεως ὁ σουλτάνος Μουρὰτ Β´ ἐγκαταστάθηκε μέσα στὴν ἐκκλησία.
1547. Ὁ Pierre Gylles σημειώνει τὸ 1547 ὅτι ἡ ἐκκλησία δὲν ὑπάρχει πιά, ἀλλὰ οἱ ἀσθενεῖς ἐξακολουθοῦν νὰ ἐπισκέπτονται τὴν Πηγή.
1727. Ὁ μητροπολίτης Δέρκων Νικόδημος ἔχτισε ναΐσκο καὶ ἀνανέωσε τὴ λατρεία. Οἱ Ἀρμένιοι ζητοῦσαν συμμετοχὴ στὸ ἱερὸ τῆς Πηγῆς, ἀλλὰ ἡ μεγάλη παράδοση καὶ τὰ σουλτανικὰ φιρμάνια ἀναγνώριζαν τὴν κυριότητα στὸ Οἰκουμενικὸ Πατριαρχεῖο.
1833. Ὁ πατριάρχης Κωνστάντιος Α´ (1830-1834), μὲ ἄδεια τοῦ σουλτάνου, ἔχτισε τὴ σημερινὴ ἐκκλησία, τῆς ὁποίας τὰ ἐγκαίνια ἔγιναν τὸ 1835. Ἡ ἐπίσημη γιορτὴ τῆς Ζωοδόχου Πηγῆς τελεῖται τὴν Παρασκευὴ τῆς Διακαινησίμου. Σήμερα, ἐκτὸς ἀπὸ τὴ μεγάλη ἐκκλησία, λατρευτικὸ κέντρο τοῦ μεγάλου κτιριακοῦ συγκροτήματος ἀποτελεῖ ὁ ὑπόγειος ναὸς τῆς Ζωοδόχου Πηγῆς, ὅπου ἡ δεξαμένη μὲ τὸ ἁγίασμα καὶ τὰ ψάρια.
Γράφοντας τὸν 14ο αἰ. γιὰ τὸ ἁγίασμα τῆς Πηγῆς ὁ Νικηφόρος Κάλλιστος παραθέτει, ἀπὸ διάφορες πηγές, ἕνα κατάλογο 63 θαυμάτων, ἀπὸ τὰ ὁποῖα τὰ 15 φθάνουν ὡς τὴν ἐποχή του.
Ἡ ἐκκλησία τῆς Πηγῆς, σύμφωνα μὲ τὴν περιγραφὴ τοῦ ἰδίου τοῦ Καλλίστου, ἦταν ἡ μισὴ χτισμένη μέσα στὴ γῆ, εἶχε ὀρθογώνιο σχῆμα, διέθετε τέσσερεις εἰσόδους ἀπὸ τὶς ἰσάριθμες πλευρὲς καὶ ὁδηγοῦσε ὡς τὸ ἁγίασμα μὲ δύο μαρμάρινες κλίμακες, ποὺ ἡ κάθε μία εἶχε 25 σκαλοπάτια. Τὸ ἐξωτερικὸ φῶς, ἀπὸ τὰ φωτιστικὰ ἀνοίγματα, ἐπικεντρωνόταν πάνω στὴν Πηγὴ μὲ τὸ ἁγίασμα. Ἡ ἐκκλησία τοῦ ἁγιάσματος ἦταν στολισμένη μὲ πλούσια διακόσμηση, ἐπιχρυσωμένη ὀροφὴ καὶ θαυμάσιες τοιχογραφίες καὶ εἰκόνες. Ἀπό τις τοιχογραφίες ὁ Κάλλιστος ἐπισημαίνει τὴν Ὑπαπαντή, τὴ Μεταμόρφωση, τὴ Σταύρωση, τὴν ἐμφάνιση τοῦ Χριστοῦ στὶς ἅγιες γυναῖκες, τὴν Ἀνάληψη καὶ τὴν Πεντηκοστή. Ἀναφέρει δύο εἰκόνες ποὺ ἱστοροῦσαν θαύματα γιὰ τὶς ὁποῖες, πρέπει νὰ ὑποθέσουμε, ὅτι θα ἀπεικόνιζαν λεπτομέρειες ἀπὸ τὸ κεντρικὸ θέμα τῆς Ζωοδόχου Πηγῆς. Ὁ βυζαντινὸς συγγραφέας καταγράφει καὶ τὰ ὀνόματα τῶν ζωγράφων. Πρόκειται γιὰ τὸν Ἰγνάτιο καὶ τὸν ἱερομόναχο Γαβριήλ. Κοντὰ στὸ ναὸ τῆς Πηγῆς εἶχαν ἀνεγερθεῖ καὶ τρία παρεκκλήσια, τοῦ Ἁγίου Εὐστρατίου, τῆς Ἁγίας Ἄννης καὶ τῆς Θεοτόκου.
Γιὰ τὸ ἁγίασμα καὶ τὰ θαύματα παραδίδονται πολλὰ ἐπιγράμματα, στὰ ὁποῖα ἐκφράζεται τὸ δέος, ὁ σεβασμὸς καὶ ὁ ἐνθουσιασμὸς γιὰ τὰ θαυμαστὰ γεγονότα. Σῴζονται 6 τοῦ Μανουὴλ Φιλῆ, ἄλλα 6 Ἰγνατίου τοῦ Μαγίστρου, 1 Ἰωάννου τοῦ Μαυρόποδος καὶ ἄλλων.
Ἡ εἰκόνα Ζωοδόχος Πηγή: Ἀποτελεῖ ἐπίθετο τῆς Παναγίας καὶ ἔχει σχέση μὲ τὸ ἁγίασμα. Γρήγορα συνδέθηκε μὲ τὴ λαϊκὴ πίστη καὶ ὁ τύπος τῆς εἰκόνας διαδόθηκε σ᾽ ὁλόκληρο τὸν ὀρθόδοξο κόσμο καὶ ἰδιαίτερα ὅπου ὑπῆρχε πηγὴ ποὺ μετατρεπόταν σὲ ἁγίασμα. Πρώτη φορὰ τὸν 9ο αἰ. ὁ Ἰωσὴφ Ὑμνογράφος ἔδωσε τὸν τίτλο «Ζωοδόχος Πηγή» σὲ ὕμνο του πρὸς τὴ Θεοτόκο.Στὸ κέντρο τῆς εἰκόνας ὑπάρχει μαρμάρινο συντριβάνι ἀπ᾽ ὅπου χύνεται νερό. Πάνω ἀπὸ τὸ συντριβάνι παριστάνεται ἡ Θεοτόκος μὲ τὸν Χριστὸ στὴν ἀγκαλιά της νὰ εὐλογῇ. Δύο αἰωρούμενοι ἄγγελοι τὴν στεφανώνουν καὶ κρατοῦν εἰλητάριο μὲ τὴν ἐπιγραφή: «Χαῖρε ὅτι βαστάζεις, χαῖρε ὅτι ὑπάρχεις». Γύρω ἀπὸ τὸ συντριβάνι εἰκονίζεται ὁ αὐτοκράτωρ καὶ πολλοὶ ἀσθενεῖς μὲ ποικίλα παθήματα, καὶ σὲ διάφορες στάσεις. Δέχονται τὸ ἁγίασμα μὲ τὸ ὁποῖο τοὺς ῥαντίζουν οἱ ὑγιεῖς. Στὴν ἄκρη ζωγραφίζεται μιὰ μικρὴ δεξαμενή μὲ ψάρια, σύμφωνα μὲ τὸ θρύλο. Ἄλλωστε ἀπὸ τὰ ψάρια δόθηκε καὶ τὸ ὄνομα στὸ χῶρο γιατὶ Μπαλουκλὶ σημαίνει τόπος ποὺ ὑπάρχουν ψάρια.Ὁ τύπος τῆς εἰκόνας τῆς Ζωοδόχου Πηγῆς, μὲ διάφορες παραλλαγές, διαδόθηκε σὲ ὅλες τὶς ὀρθόδοξες περιοχές. Μικρογραφίες, ψηφιδωτά, εἰκόνες, ξυλόγλυπτα καὶ ἰδιαίτερα στὴ μορφὴ τῆς χαλκογραφίας, γνώρισαν μεγάλη διάδοση στοὺς τελευταίους αἰῶνες.Στὸ βόρειο τόξο τοῦ ἐσωνάρθηκα τῆς Μονῆς τῆς Χώρας, ποὺ ἦταν ἕνα ἀπὸ τὰ πλησιέστερα μοναστήρια στὸ ἁγίασμα τῆς Ζωοδόχου Πηγῆς, σῴζεται τὸ ἄνω μέρος τῆς σύνθεσης μὴ τὴν Παναγία-Ζωοδόχο Πηγὴ καὶ τὸν Χριστό.
Ἀθανάσιος Παλιούρας.

Σάββατο 18 Απριλίου 2009

ΑΝΑΦΟΡΑ ΣΤΗ ΘΕΣΠΕΣΙΑ ΥΜΝΟΛΟΓΙΑ ΤΟΥ ΠΑΣΧΑ


Τὸ Ἅγιο Πάσχα εἶναι ἡ κορυφαία ἑορτὴ τῆς Ἐκκλησίας μας. Ἡ Ἐκκλησιαστική μας Ἱστορία μας πληροφορεῖ πώς, μαζὶ μὲ τὴν ἐβδομαδιαία ἑορτὴ τῆς Κυριακῆς, ἡ ἑορτὴ τοῦ Πάσχα εἶναι ἡ ἀρχαιότερη χριστιανικὴ ἑορτή. Κατ’ αὐτὴ ἐορτάζεται τὸ μέγα γεγονός της ἐκ τῶν νεκρῶν ἀναστάσεως τοῦ Κυρίου μας Ἰησοῦ Χριστοῦ, ἡ νίκη Του κατὰ τοῦ Ἅδη καὶ τοῦ θανάτου, ἡ ἀπαρχὴ τῆς ἡμῶν ἀναστάσεως καὶ ὁ θρίαμβος τῆς ζωῆς!
Τὸ χαρμόσυνο αὐτὸ γεγονὸς φρόντισε ἡ Ἁγία μας Ἐκκλησία ἀνὰ τοὺς αἰῶνες νὰ τὸ ἑορτάζει μὲ ξεχωριστὴ λαμπρότητα. Μεγάλοι ποιητὲς ὑμνογράφοι καὶ μελῳδοὶ συνέθεσαν γιὰ τὴ μεγάλη αὐτὴ ἑορτή, ὕμνους ἄφθαστου μεγαλείου καὶ ποιητικῆς ἀξίας. Ἀπὸ τοὺς γνωστοὺς ὑμνογράφους τοῦ Πάσχα ξεχωρίζουμε τὸν ἅγιο Ἰωάννη τὸ Δαμασκηνὸ καὶ τὸν Ρωμανὸ τὸν Μελῳδό. Ὁ μὲν Ἰωάννης συνέθεσε τὸν κανόνα τῆς ἀκολουθίας τοῦ Ὄρθρου καὶ ὁ Ρωμανὸς τὸ κοντάκιο τῆς ἑορτῆς.
Ὁ πιὸ ἀγαπητὸς ἀναστάσιμος ὕμνος εἶναι ἀναμφίβολα τὸ «Χριστὸς ἀνέστη, ἐκ νεκρῶν, θανάτω θάνατον πατήσας καὶ τοὶς ἐν τοὶς μνήμασι ζωὴν χαρισάμενος». Πρόκειται γιὰ τὸν θριαμβευτικὸ παιάνα της πιὸ μεγάλης νίκης ὅλων τῶν ἐποχῶν. Ποτὲ δὲν ἔχουν ἀποδοθεῖ τόσο πυκνὰ νοήματα, ποὺ γιὰ νὰ ἀναλυθοῦν θὰ γράφονταν ἕνα ὁλόκληρο βιβλίο, σὲ ἕνα τόσο μικρὸ ὕμνο!
Ὁ κανόνας τῆς ἐξαίσιας ἑορτῆς ἀποτελεῖ πραγματικὰ ἕνα ἀπὸ τὰ μεγαλύτερα ἀριστουργήματα τῆς παγκοσμίου λογοτεχνίας, ὅλων τῶν ἐποχῶν. Ὁ μεγαλύτερος ποιητὴς καὶ μελῳδὸς τῆς Ἐκκλησίας μας, ὁ ἅγιος Ἰωάννης ὁ Δαμασκηνὸς ( ἡ΄αἰών.), συνέθεσε αὐτὸ τὸ ὑπέροχο ποίημα σαφῶς κάτω ἀπὸ θεία ἔμπνευση. Ἡ ἀξία τοῦ ἔγκειται ἀφ’ ἑνὸς μὲν στὴν καταπληκτικῆ λογοτεχνικῆ τοῦ σύνθεση, στὸν πλοῦτο καὶ τὸ σπάνιο λεξιλόγιο, στὶς ζωηρὲς εἰκόνες, στὴν πλοκὴ τῶν γεγονότων, καὶ ἀφ’ ἑτέρου στὰ σπουδαιότατα θεολογικὰ μηνύματα ποὺ ὑπάρχουν σ’ αὐτόν. Εἶναι γνωστὸ πὼς ὁ μεγάλος ποιητὴς χρησιμοποίησε ὡς βάση τῶν τροπαρίων τοῦ ἀναστασίμου κανόνα ἀποσπάσματα ἀπὸ τοὺς πανηγυρικοὺς λόγους τοῦ ἁγίου Γρηγορίου τοῦ Ναζιανζηνοῦ, τοῦ μεγάλου αὐτοῦ ποιητῆ τῆς Ἐκκλησίας μας, τοῦ ὁποίου ἀκόμα καὶ τὰ πεζὰ κείμενα εἶναι ἀπὸ μόνα τοὺς καταπληκτικὰ ποιήματα!
Ἀρχίζοντας ἀπὸ τὴν α΄ Ὠδὴ ὁ ἱερὸς ὑμνογράφος παραλληλίζει τὸ Χριστιανικὸ μὲ τὸ Ἰουδαϊκὸ Πάσχα. Ὅπως οἱ Ἰσραηλίτες μὲ τὴ θαυμαστὴ ἐπέμβαση τοῦ Θεοῦ πέρασαν ἀπὸ τὴ σκλαβιὰ τῆς Αἰγύπτου στὴν ἐλευθερία, ἔτσι καὶ ἐμεῖς μὲ τὴν ἁγία Ἀνάσταση τοῦ Χριστοῦ περάσαμε ἀπὸ τὴ σκλαβιὰ τῆς νοητῆς Αἰγύπτου, τῆς ἁμαρτίας καὶ τῆς φθορᾶς στὴ λύτρωση καὶ τὴ θέωση. Καλεῖται λοιπὸν ὁλόκληρη ἡ ἀνθρωπότητα νὰ ἑορτάσει λαμπρὰ τὸ μεγάλο καὶ σωτήριο αὐτὸ γεγονός. «Ἀναστάσεως ἡμέρα λαμπρινθῶμεν λαοί, Πάσχα Κυρίου Πάσχα, ἐκ γὰρ θανάτου πρὸς ζωὴν καὶ ἐκ γῆς πρὸς οὐρανὸν Χριστὸς ὁ Θεός, ἡμᾶς διεβίβασεν, ἐπινίκιον ᾄδοντας».
Στὸ δεύτερο καὶ τρίτο τροπάριο καλοῦνται οἱ πιστοὶ νὰ καθαρίσουν τὶς αἰσθήσεις γιὰ νὰ μπορέσουν νὰ δοῦν τὸ ἐκθαμβωτικὸ ἀναστάσιμο φῶς. Καλοῦνται ἐπίσης οἱ οὐρανοί, ἡ γῆ, ὅλος ὁ ὁρατὸς καὶ ὁ ἀόρατος κόσμος νὰ ἑορτάσει τὸ εὐφρόσυνο γεγονὸς τῆς Ἐγέρσεως τοῦ Κυρίου.
Στὸν εἰρμὸ τῆς γ΄ Ὠδῆς ὁ ἱερὸς ὑμνογράφος προτρέπει τοὺς πιστούς, ὅπως οἱ Ἰσραηλίτες ἤπιαν νερὸ ἀπὸ τὴν ἄγονη πέτρα, νὰ κοινωνήσουν ἀπὸ τὴν πηγὴ τῆς ἀφθαρσίας, "πόμα καινόν" ποὺ εἶναι ὁ Ἀναστὰς Χριστός. Τὸ δεύτερο τροπάριο εἶναι ἴσως τὸ πιὸ πομπῶδες καὶ θριαμβευτικὸ ἀπὸ ὅλα τὰ ἄλλα, « Νῦν πάντα πεπλήρωται φωτός, οὐρανὸς τὲ καὶ γῆ καὶ τὰ καταχθόνια, ἐορταζέτω γοῦν πάσα κτίσις τὴν ἔγερσιν Χριστοῦ, ἐν ᾑ ἐστερέωται».
Ἡ Ὑπακοή, ποίημα ἀγνώστου ποιητή, παρουσιάζει ἀριστοτεχνικὰ τὸ γεγονὸς τῆς ἐπισκέψεως τῶν μυροφόρων γυναικῶν στὸ τάφο τοῦ Κυρίου καὶ τὸν περίφημο διάλογο αὐτῶν μὲ τὸν ἄγγελο τῆς Ἀναστάσεως.
Στὴν γ΄ Ὠδὴ ὁ ποιητὴς ἀνατρέχει στὴν Παλαιὰ Διαθήκη, στὸν προφήτη Ἀββακούμ, ὁ ὁποῖος προεῖδε τὴν ἀνάσταση τοῦ Σωτῆρος Χριστοῦ. Ἐπίσης στὸ δεύτερο καὶ τὸ τρίτο τροπάριο τῆς ἴδιας Ὠδῆς ἀναφέρεται σὲ προτυπώσεις τῆς ἀναστάσεως στὴν Παλαιὰ Διαθήκη. Ὁ Χριστὸς εἶναι ὁ «ἐνιαύσιος ἀμνός» ὁ «βροτὸς ἀμνός», ὁ «ἄμωμος καὶ ἄγευστος κηλίδος» τοῦ ἑβραϊκοῦ πάσχα. Προτρέπονται ἐπίσης οἱ πιστοὶ νὰ σκιρτήσουν ἀπὸ χαρά, ὅπως «Ὁ θεοπάτωρ Δαυὶδ πρὸ τῆς σκιώδους κιβωτοῦ», διότι «ἀνέστη Χριστὸς ὡς παντοδύναμος».
Στὴν ε΄ Ὠδή μας προτρέπει νὰ μιμηθοῦμε τὶς ἅγιες μυροφόρες καὶ ὅπως ἐκεῖνες, «Ὀρθρίσωμεν ὄρθρου βαθέως καὶ ἀντὶ μύρου τὸν ὕμνον προσοίσομεν τῷ Δεσπότῃ», ὁ Ὁποῖος εἶναι ὁ ἥλιος τῆς δικαιοσύνης καὶ ἀνατέλλει χάριν κάθε ζωῆς. Στὸ γ΄ τροπάριο τῆς ἴδιας Ὠδῆς προτρέπει τοὺς πιστοὺς νὰ προσέλθουν «λαμπαδηφόροι» γιὰ νὰ συνεορτάσουν «ταὶς φιλεόρτοις τάξεσι» τὸ σωτήριο Πάσχα τοῦ Θεοῦ.
Στὴν στ΄ Ὠδὴ ὁ ἱερὸς ποιητὴς ἀναφέρεται στὴ θαυμαστὴ προτύπωση τῆς Ἀναστάσεως τοῦ Κυρίου στὸ πρόσωπο καὶ τὰ παθήματα τοῦ προφήτη Ἰωνά. Στὸ δεύτερο τροπάριο παραλληλίζεται ἡ θαυμαστὴ μετὰ τόκον παρθενία τῆς Θεοτόκου μὲ τὴ θαυμαστὴ ἔγερση τοῦ Κυρίου ἀπὸ τὸν τάφο χωρὶς νὰ ἀφήσει ἴχνη. «Φυλάξας τὰ σήμαντρα σῶα Χριστέ, ἐξηγέρθης τοῦ τάφου, ὁ τὰς κλεὶς τῆς παρθένου μὴ λυμηνάμενος ἐν τῷ τόκῳ σου…».
Ὑπέροχο εἶναι πραγματικὰ καὶ τὸ κοντάκιο τῆς ἑορτῆς, ποίημα τοῦ μεγάλου ποιητῆ τῶν κοντακίων Ρωμανοῦ τοῦ Μελῳδοῦ (στ΄ αἰών.). «Εἰ καὶ ἐν τάφῳ κατῆλθες ἀθάνατε…» καὶ ὁ οἶκος «Τὸν πρὸ ἡλίου Ἥλιον…» Σὲ αὐτὰ ὑμνεῖται ἡ μεγάλη νίκη τοῦ Χριστοῦ κατὰ τοῦ Ἅδη καὶ τὸ μεγάλο θάρρος τῶν ἁγίων μυροφόρων γυναικῶν, οἱ ὁποῖες πῆγαν στὸν ζωήβρυτο τάφο τοῦ Χριστοῦ καὶ εἶχαν τὴν ξεχωριστὴ τιμὴ νὰ δοῦν πρῶτες τὸν Κύριο ἀναστάντα.
Ἡ ζ΄ καὶ η΄ Ὠδὴ γ΄, ὅπως εἶναι γνωστό, ἀναφέρονται στὸ πάθος καὶ τὴ θαυμαστὴ διάσωση τῶν ἁγίων τριῶν Παίδων τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης, Οἱ εὐλογημένοι ἐκεῖνοι Παῖδες εἶναι ξεκάθαρη προτύπωση τοῦ Χριστοῦ, τοῦ Πάθους καὶ τῆς Ἀναστάσεώς Του. Αὐτὸς ποὺ ἔσωσε τοὺς ἀδίκως παθόντας Παῖδες ἀπὸ τὴν κάμινο τοῦ πυρὸς τῆς καιομένης «γενόμενος ἄνθρωπος, πάσχει ὡς θνητὸς καὶ διὰ πάθους τὸ θνητὸν ἀφθαρσίας ἐνδύει εὐπρέπειαν». Τὸ δεύτερο τροπάριο τῆς ζ΄ Ὠδῆς εἶναι μιὰ καταπληκτικὴ νικητήρια ὠδή, «Θανάτου ἑορτάζομεν νέκρωσιν, ᾄδου τὴν καθαίρεσιν…». Ὑμνεῖται ἡ ἧττα τοῦ μεγαλυτέρου καὶ μέχρι τότε ἀνίκητου ἐχθροῦ τοῦ ἀνθρώπου, τοῦ θανάτου, ποὺ εἶναι προϊὸν τῆς ἁμαρτίας. Στὸν εἰρμό της η΄ Ὠδὴς ἐξαίρεται ἡ ἁγία ἡμέρα τῆς Ἀναστάσεως, ὡς «Κλητὴ καὶ ἁγία ἡμέρα…βασιλὴς καὶ κυρία, ἑορτῶν ἑορτὴ καὶ πανήγυρις ἐστὶ πανηγύρεων, ἐν ἢ εὐλογοῦμεν Χριστὸν εἰς τοὺς αἰώνας».
Ἡ θ΄ Ὠδὴ τοῦ περιφήμου αὐτοῦ κανόνα εἶναι τὸ ποιητικότερο μέρος του. Ὅπως εἶναι γνωστὸ ἡ θ΄Ὠδὴ τῶν κανόνων εἶναι ἀφιερωμένη στὴ Θεοτόκο. Σ’ αὐτὴ ὁ ἱερὸς ὑμνογράφος ἐπιστράτευσε ὅλο τὸ ποιητικὸ τοῦ ταλέντο καὶ συνέθεσε, ὑπὸ θεία ἔμπνευση φυσικά, τροπάρια ἄφθαστου μεγαλείου. Μὲ ἄκρατο λυρισμὸ ἀποκαλεῖ τὴν θεοδόχο Παρθένο νοητὴ «Νέα Ἱερουσαλήμ» καὶ «Σιῶν» καὶ τὴν προτρέπει νὰ φωταγωγηθεῖ, νὰ χορέψει καὶ νὰ χαρεῖ γιὰ τὴν ἔγερση τοῦ θείου τόκου Της. Στὸ δεύτερο τροπάριο ἐξαίρεται ἡ θεία καὶ φίλη γλυκύτατη ὑπόσχεση, πού μας ἔχει δώσει ὁ Ἀναστὰς Χριστὸς καὶ εἶναι γιὰ μᾶς «ἄγκυρα ἐλπίδος», ὅτι θὰ εἴμαστε ἐνωμένοι μὲ Αὐτὸν στοὺς ἀτέρμονες αἰῶνες. Ἐπίσης στὸ τρίτο τροπάριο ὑμνεῖται τὸ ἅγιο Πάσχα καὶ ὀνομάζεται μέγα καὶ ἱερότατο καὶ δέεται ὁ ποιητὴς στὴν Σοφία καὶ τὸ Λόγο τοῦ Θεοῦ, τὸν Ἀναστάντα Κύριο, νὰ μᾶς ἀξιώσει νὰ μετάσχουμε «ἐν τῇ ἀνεσπέρῳ ἡμέρα τῆς βασιλέιάς» Του.
Καταπληκτικὰ καὶ ποιητικὰ ἀριστουργήματα εἶναι ἐπίσης καὶ τὰ τέσσερα στιχηρὰ τῶν αἴνων, «Πάσχα ἱερὸν ἠμὶν σήμερον ἀναδέδεικται…», «Δεῦτε ἀπὸ θέας, γυναῖκες εὐαγγελίστριαι…», «Αἱ μυροφόραι γυναῖκες ὄρθρου βαθέως…» καὶ «Πάσχα τὸ τερπνόν…». Σὲ αὐτὰ ὑμνεῖται τὸ μέγα γεγονὸς τῆς ἀναστάσεως, καθὼς ἐπίσης καὶ ὁ πρωταγωνιστής του ὁ Ἀναστὰς Κύριος. Τὰ ἱερὰ πρόσωπα τῶν ἁγίων μυροφόρων καθίστανται οἱ ἀψευδεῖς καὶ ἐνθουσιώδεις εὐαγγελίστριές της πιὸ εὐφρόσυνης ἀγγελίας ὅλων τῶν ἐποχῶν, «τῆς ἀναστάσεως Χριστοῦ».
Τέλος στὸ θεσπέσιο δοξαστικὸ τῶν αἴνων «Ἀναστάσεως ἡμέρα καὶ λαμπρινθῶμεν τὴ πανηγύρει…» καλούμαστε ὅλοι νὰ ἀφήσουμε τὴν κακία καὶ «ἀλλήλους περιπτυξώμεθα. Εἴπωμεν ἀδελφοί, καὶ τοὶς μισούσιν ἡμᾶς, συγχωρήσωμεν πάντα τὴ ἀναστάσει», γιὰ νὰ μπορέσουμε ἔτσι, μὲ ἕνα στόμα, νὰ ψάλλουμε ἄπειρες φορὲς καὶ μὲ δάκρυα χαρὰς στὰ μάτια, τὸ νικητήριο παιάνα μας, «Χριστὸς ἀνέστη ἐκ νεκρῶν, θανάτω θάνατον πατήσας καὶ τοὶς ἐν τοὶς μνήμασι, ζωὴν χαρισάμενος».

ΛΑΜΠΡΟΥ ΣΚΟΝΤΖΟΥ Θεολόγου- καθηγητοῦ

Πέμπτη 16 Απριλίου 2009

Θεολογικό σχόλιο στο περιεχόμενο και το νόημα της Μεγάλης Παρασκευής

Από την ιστοσελίδα της Αποστολικής Διακονίας:
«ΕΣΤΑΥΡΩΘΗΣ ΔΙ' ΕΜΕ, ΙΝΑ ΕΜΟΙ ΠΗΓΑΣΗΣ ΤΗΝ ΑΦΕΣΙΝ»

«Τη Αγία και Μεγάλη Παρασκευή τα άγια και σωτήρια και φρικτά Πάθη του Κυρίου και Θεού και Σωτήρος ημών Ιησού Χριστού επιτελούμεν΄ τους εμπτυσμούς, τα ραπίσματα, τα κολαφίσματα, τας ύβρεις, τους γέλωτας, την πορφυράν χλαίναν, τον κάλαμον, τον σπόγγον, το όξος, τους ήλους, την λόγχην και προ πάντων τον σταυρόν και τον θάνατον, α δι' ημάς κατεδέξατο΄ έτι Δε και την του ευγνώμονος ληστού, του συσταυρωθέντος αυτώ, σωτήριον εν τω σταυρώ ομολογίαν». Το ιερό συναξάρι της αγίας αυτής ημέρας αναφέρει με λεπτομέρεια τι τιμούμε και προσκυνάμε αυτή την αγία ημέρα.
Η Μεγάλη Παρασκευή είναι για μας τους χριστιανούς η πλέον φρικτή, πένθιμη και λυπητερή ημέρα, αλλά και η πιο ιερή, η πιο αγία, η πολυσέβαστη και πλέον αγαπητή και προσκυνητή ημέρα της Εκκλησίας μας. Κι αυτό διότι ο Βασιλεύς των βασιλευόντων και Κύριος των κυριευόντων, ο Ενανθρωπήσας Υιός και Λόγος του Θεού κρέμεται καρφωμένος, γυμνός, άπνους, επάνω στο ξύλο του σταυρού, ως χείριστος κακούργος. Ο Εσταυρωμένος Χριστός μας πήρε επάνω Του όλες τις αμαρτίες του κόσμου και ανέβηκε εκών στο φρικτό Γολγοθά για να εξαγοράσει, μυστήριο πως, με το τίμιο Αίμα Του τη λύτρωση του ανθρωπίνου γένους.
Ποια καρδιά δεν λυγίζει την ημέρα αυτή μπροστά στη φρικτή και ανείπωτη θεοκτονία;. Ποια μάτια δε βουρκώνουν στο αντίκρισμα του γλυκύτατου Εσταυρωμένου; Ποια ψυχή δε μαλακώνει μπροστά στα άδικα παθήματα; Ποια γόνατα δεν κλείνουν κάτω από το Σταυρό για να προσκυνήσουν τα Θεία Πάθη; Εκατομμύρια πιστοί χριστιανοί πενθούν για τον οδυνηρό θάνατο του Χριστού μας. Κατακλύζουν τους ιερούς Ναούς με μπουκέτα άνθη στα χέρια για να τα εναποθέσουν στον ιερό Επιτάφιο. Να προσκυνήσουν το Λυτρωτή τους, Αυτόν, ο Οποίος «εξηγόρασεν ημάς εκ της κατάρας του νόμου τω τιμίω Του αίματι».
Ο Κύριός μας Ιησούς Χριστός αφού συνελήφθη στον κήπο του Όρους των Ελαιών, ύστερα από την προδοσία του Ιούδα, σύρθηκε δέσμιος σε μια δραματική νυκτερινή δίκη. Η μανία των αρχόντων του ισραηλιτικού λαού ήταν τέτοια που δεν μπορούσε να περιμένει για να ξημερώσει η αυριανή ημέρα. Οι ιεροί Ευαγγελιστές αναφέρουν λεπτομέρειες για την δίκη - παρωδία. Η καταδίκη ήταν ήδη προαποφασισμένη και μόνο έπρεπε να τηρηθούν κάποια νομιμοφανή προσχήματα. Τη λύση έδωκαν πληρωμένοι ψευδομάρτυρες, οι οποίοι, διαστρέφοντας τα λόγια του Χριστού στήριξαν την επιθυμητή κατηγορία: Ένοχος θανάτου!
Με το φως της ημέρας οδηγήθηκε στο Πραιτώριο, στην έδρα του Ρωμαίου διοικητή Πιλάτου. Η επίσημη καταδίκη έπρεπε να απαγγελθεί από τη «νόμιμη εξουσία». Επιστρατεύθηκε ο όχλος για να φωνασκεί και να απαιτεί την σταυρική Του καταδίκη. Είναι αυτός ο ίδιος ο όχλος που λίγες ημέρες πριν φώναζε «Ευλογημένος ο Ερχόμενος»! Ο διεφθαρμένος εκπρόσωπος της διεφθαρμένης ρωμαϊκής εξουσίας, ανταλλάσσει την καταδίκη του Μεγάλου Αθώου με την ελευθερία του μεγάλου κακούργου Βαραββά. Τελικά παρ' όλες τις επιφυλάξεις του ο Πιλάτος παραδίδει το Χριστό «ίνα σταυρωθή» (Λουκ.19:16).
Φορτωμένος το βαρύ ξύλο του σταυρού πέρασε από τους δρόμους της αγίας πόλεως για διαπόμπευση, οδηγούμενος στον τόπο του μαρτυρίου, το λόφο του Γολγοθά. Το κουρασμένο σαρκίο Του δεν αντέχει το βάρος του ξύλου και πέφτει καταμεσής στο δρόμο. Αγγαρεύεται ο διερχόμενος Σίμων ο Κυρηναίος, ο οποίος τελικά ανεβάζει το φονικό όργανο στον τόπο της εκτελέσεως. Σκουριασμένα χοντρά καρφιά μπήγονται στα χέρια και τα πόδια Του. Το τίμιο Αίμα Του χύνεται άφθονο και βάφει τα άνομα χέρια των δημίων Του. Ως άνθρωπος πονά και υποφέρει, μα υπομένει το φοβερό μαρτύριο, το οποίο τον οδηγεί αργά και βασανιστικά στο θάνατο. Εκατέρωθέν Του σταυρώνονται δύο αδίστακτοι ληστές, από τους οποίους ο ένας μετανοεί και σώζεται (Λουκ.23:40). Είναι ο πρώτος που εισέρχεται στον Παράδεισο!
Μέσα σους αφόρητους πόνους και το χειρότερο κάτω από το αίσθημα της άδικης καταδίκης Του, όχι μόνο δεν οργίζεται και δεν καταριέται τους άνομους δημίους Του, αλλά παρακαλεί τον Ουράνιο Πατέρα να τους συγχωρήσει, διότι «Ουκ οίδασι τι ποιούσι» (Λουκ.23:34).
Τελικά «ην δεν ωσεί ώρα έκτη» (Λουκ.23:44), ο Κύριος «κράξας φωνή μεγάλη αφήκε το πνεύμα» (Ματθ.27:50). Αμέσως συνέβησαν θαυμαστά φαινόμενα: «σκότος εγένετο εφ' όλην την γην έως ώρας ενάτης, του ηλίου εκλείποντος» (Λουκ.23:44), «το καταπέτασμα του ναού εσχίσθη εις δύο από άνωθεν έως κάτω, και η γη εσείσθη και αι πέτραι εσχίσθησαν, και τα μνημεία ανεώχθησαν και πολλά σώματα των κεκοιμημένων αγίων ηγέρθη, και εξήλθον εις την αγίαν πόλιν και ενεφανίσθησαν πολλοίς» (Ματθ.27:51-52). Αν οι σκληρόκαρδοι Ιουδαίοι έμειναν απαθείς μπροστά στην φρικτή θεοκτονία, η άψυχη φύση συγκλονίστηκε συθέμελα, διαμαρτυρόμενη για τη μεγαλύτερη κακουργηματική πράξη όλων των εποχών.
Ο επί κεφαλής του εκτελεστικού αποσπάσματος «εκατόνταρχος και οι μετ' αυτού τηρτούντες τον Ιησούν, ιδόντες τον σεισμόν και τα γινόμενα εφοβήθησαν σφόδρα λέγοντες΄ αληθώς Θεού υιός ην ούτος» (Ματθ.27:54). Το ίδιο «και πάντες οι συμπαραγενόμενοι όχλοι επί την θεωρίαν ταύτην, θεωρούντες τα γενόμενα, τύπτοντες εαυτών τα στήθη υπέστρεφον» (Λουκ.23:48). Αντίθετα οι αρχιερείς και οι Φαρισαίοι, όχι μόνο δεν συγκινήθηκαν από τα συγκλονιστικά γεγονότα, αλλά πήγαν στον Πιλάτο ζητώντας: «κέλευσον ασφαλισθήναι τον τάφον έως τρίτης ημέρας, μήποτε ελθόντες οι μαθηταί αυτού νυκτός κλέψωσιν αυτόν και είπωσι τω λαώ, ηγέρθη από των νεκρών΄ και έσται η εσχάτη πλάνη χείρων της πρώτης» (Ματθ.27:64).
Η Μεγάλη Παρασκευή είναι όπως προαναφέραμε ημέρα θλίψεως και συντριβής για μας του πιστούς. Όμως για τη θεολογία της Εκκλησίας μας η Μεγάλη Παρασκευή είναι ήδη Πάσχα. Η ψυχή του Κυρίου, ως ψυχή αληθινού ανθρώπου έπρεπε να ακολουθήσει την προδιεγεγραμμένη πορεία της, να κατέβει στον παμφάγο ʼδη, στον τόπο κατοικίας όλων των ψυχών όλων των εποχών. Όμως η ψυχή του Κυρίου, ως αναπόσπαστο μέρος της θεανδρικής υποστάσεως του Θεού Λόγου, δεν ήταν δυνατόν να κρατηθεί στον τόπο της βασάνου, δεν ήταν δυνατόν η ψυχή της πηγής της ζωής να γίνει βορρά του θανάτου και παραμείνει δέσμια του Άδη. Σύμφωνα με την πατερική διδασκαλία της Εκκλησίας μας η ψυχή του Κυρίου λειτούργησε ως δόλωμα στον Άδη. Ως παμφάγος κατάπιε το δόλωμα αυτό και πιάστηκε και αιχμαλωτίσθηκε από αυτό και νικήθηκε!
Το Θείο Πάθος έχει και μια άλλη σημαντική παράμετρο για μας τους ορθοδόξους πιστούς. Χωρίς αγώνα και παθήματα είναι αδύνατο να υπάρξει νίκη και θρίαμβος. Χωρίς θυσία είναι αδύνατον να υπάρξει λύτρωση. Χωρίς σταυρό δεν μπορεί να υπάρξει ανάσταση. Το Θείο Πάθος δείχνει και σε μας την ανάγκη να ακολουθήσουμε πρόθυμα το δικό μας δρόμο του μαρτυρίου και ανεβούμε στο δικό μας σταυρό, που είναι η σταύρωση και ο θάνατος του παλαιού πτωτικού εαυτού μας, προκειμένου να έχουμε την μακάρια ελπίδα και της δικής μας ανάστασης.

Τετάρτη 15 Απριλίου 2009

Θεολογικό σχόλιο στο περιεχόμενο και το νόημα της Μεγάλης Πέμπτης


«ΤΗ ΜΥΣΤΙΚΗ ΕΝ ΦΟΒΩ ΤΡΑΠΕΖΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΑΝΤΕΣ ΠΑΝΤΕΣ»

«Τη Αγία και Μεγάλη Πέμπτη οι τα πάντα καλώς διαταξάμενοι θείοι Πατέρες, αλληλοδιαδόχως εκ τε των θείων Αποστόλων και των ιερών Ευαγγελίων παραδεδώκασιν ημίν τέσσερά τινα εορτάζειν΄ τον ιερόν Νιπτήρα, τον Μυστικόν Δείπνον (δηλαδή την παράδοσιν των καθ' ημάς φρικτών Μυστηρίων), την υπερφυά Προσευχήν και την Προδοσίαν αυτήν».
Αυτό είναι το συναξάρι της Μεγάλης Πέμπτης. Η αγία μας Εκκλησία τιμά την αγία αυτή ημέρα όσα έλαβαν χώρα στο υπερώο της Ιερουσαλήμ και όσα ακολούθησαν μετά το Μυστικό Δείπνο.
Το Θείο Δράμα οδεύει προς την ολοκλήρωσή του. Ο εκουσίως και αδίκως Παθών για τη δική μας σωτηρία Κύριος γνωρίζει ότι έφτασε το τέλος της επί γης παρουσίας Του. Η προδοσία του αγνώμονα μαθητή, η σύλληψη, οι εξευτελισμοί, η καταδίκη και ο σταυρικός θάνατος είναι θέμα ωρών. Ως άνθρωπος αισθανόταν το δια της θυσίας Του βαρύ φορτίο της απολυτρώσεως του ανθρωπίνου γένους και γι' αυτό αγωνιούσε υπερβαλλόντως. Δεν τον ενδιέφερε το δικό Του μαρτύριο και ο θάνατος, αλλά η συνέχιση του σωτηριώδους έργου Του.
Γι' αυτό λοιπόν αφιέρωσε το βράδυ της προπαραμονής του επικείμενου ιουδαϊκού Πάσχα και παραμονή της δικής Του σταυρικής θανής στους αγαπημένους Του μαθητές. «Επιθυμία επεθύμησα τούτο το πάσχα φαγείν μεθ΄ υμών προ του με παθείν» (Λουκ.22:15) τους είπε. Ήθελε να φάγει για τελευταία φορά μαζί τους. Μα το σπουδαιότερο να τους αφήσει τις τελευταίες παρακαταθήκες Του και πάνω απ' όλα να τελέσει τον Μυστικό Δείπνο, να παραδώσει την υπερφυά Θεία Ευχαριστία, η οποία θα τελείται στο διηνεκές ως η αέναη παρουσία Του στην Εκκλησία.
Στο υπερώο της Ιερουσαλήμ μέσα σε ατμόσφαιρα έντονης συγκινήσεως και σε ένδειξη πραγματικής και άδολης αγάπης, ως δούλος ο Κύριος έπλυνε τα πόδια των μαθητών Του. Με την πράξη Του αυτή ήθελε να αφήσει την ύψιστη εντολή της αλληλοδιακονίας των ανθρώπων. «ο μείζων εν υμίν γινέσθω ως ο νεώτερος, και ο ηγούμενος ως ο διακονών» (Λουκ.22:25).
Κατόπιν κάθισαν στο τραπέζι του δείπνου. Ο Κύριος θέλησε κατ' αρχήν να ξεκαθαρίσει την υπόθεση του προδότη μαθητή. Δεν ήταν δυνατόν να καθίσει ο άνομος εκείνος μαζί τους στην παράδοση του Μυστηρίου της Θείας Ευχαριστίας, πολλώ δε μάλλον να κοινωνήσει σε αυτό. Λέγει λοιπόν «Εις εξ' υμών παραδώσει με, ο εσθίων μετ' εμού» (Μάρκ.14:18, Ιωάν.13:22). Τα λόγια αυτά έφεραν αναστάτωση στους μαθητές. Δεν περίμεναν να ακούσουν τέτοια φοβερή αγγελία και άρχισαν να διερωτώνται ποιος είναι αυτός. Ο αγαπημένος μαθητής Ιωάννης πέφτοντας στον τράχηλο του Διδασκάλου ρώτησε εξ' ονόματος όλων: «Κύριε τις εστιν»; και ο Κύριος απάντησε: «Εκείνος εστιν ω εγώ βάψας το ψωμίον επιδώσω» (Ιωάν.13:26). Και βουτώντας τεμάχιο άρτου στο φαγητό το έδωσε στον Ιούδα. Αυτός το έφαγε και μετά από αυτό «εισήλθεν εις εκείνον ο Σατανάς» (Ιωάν.13:27). Ο Ιησούς του είπε: «ό ποιείς, ποίησον τάχιον» (Ιωάν.13:27). Ο προδότης μαθητής έφυγε βιαστικά, απομακρυνθείς για πάντα από τη χορεία των μαθητών και από την κοινωνία του Θείου Διδασκάλου. «Ην δε νύξ» προσθέτει ο Ιωάννης. «Νυξ πραγματική, τονίζει σύγχρονος συγγραφέας, αλλά και νυξ πνευματική εν τη ψυχή του Ιούδα, εν η το φως του θείου Πνεύματος δια παντός εσβέσθη».
Μετά από αυτό ο Κύριος προέβη στη σύσταση του Μυστηρίου της Θείας Ευχαριστίας. Έλαβε άρτο και αφού ευχαρίστησε έκοψε αυτόν σε τεμάχια και έδωκε στους μαθητές του λέγοντας: «Λάβετε, φάγετε, τούτο εστι το σώμα μου», το αληθινό το πραγματικό, «το υπέρ υμών διδόμενον» (Λουκ.22:19). Ύστερα πήρε το ποτήριο της ευλογίας, που ήταν γεμάτο με οίνο και αφού ανέπεμψε ευχαριστήριο δέηση στο Θεό Πατέρα έδωκε στους μαθητές Του λέγοντας: «Πίετε εξ αυτού πάντες΄ τούτο γαρ εστι το αίμα μου, το της Καινής Διαθήκης, το περί πολλών εκχυνόμενον εις άφεσιν αμαρτιών» (Ματθ.26:28, Μάρκ.14:24).
Αφού κοινώνησαν όλοι και έφαγαν, ο Κύριος μίλησε και απεύθυνε την τελευταία αποχαιρετιστήρια ομιλία Του στους μαθητές Του. Ο Ευαγγελιστής Ιωάννης διασώζει στο Ευαγγέλιό Του ολόκληρη αυτή την εκτενή ομιλία στα κεφάλαια 13-16. Ο τρόπος της ομιλίας προδίδει στον Κύριο δραματική έκφραση. Ως άνθρωπος μπροστά στο μαρτύριο, το οποίο γνωρίζει ως Θεός αγωνιά και λυπάται. Αρχίζει με το «Νυν εδοξάσθη ο υιός του ανθρώπου και ο Θεός εδοξάσθη εν αυτώ» (Ιωάν.13:31). Τα παθήματα που θα ακολουθήσουν και η ταπείνωση θα είναι η δόξα του Υιού και συνάμα αυτή θα είναι η δόξα του Πατέρα. Οι αλήθειες και οι ηθικές ιδέες της ομιλίας την καθιστούν πραγματικά μοναδική. Η τρυφερότητα προς τους μαθητές Του είναι έκδηλη, τους αποκαλεί «τεκνία». Κύριο χαρακτηριστικό της ομιλίας είναι η προτροπή για ενότητα και αγάπη μεταξύ των μαθητών και κατ' επέκταση όλων των ανθρώπων. «Εντολήν καινήν δίδωμι υμίν ίνα αγαπάτε αλλήλους» (Ιωάν.13:3) και «Ειρήνην αφίημι υμίν, ειρήνην την εμήν δίδωμι υμίν» (Ιωάν.14:27).
Μετά ακολούθησε η περίφημη αρχιερατική προσευχή του Κυρίου. Προσεύχεται στον Ουράνιο Πατέρα για την ενότητα των μαθητών Του. Δεν εύχεται να τους άρει από τον κόσμο, αλλά να τους διαφυλάξει από τον πονηρό και τα έργα του.
Αφού περατώθηκε και η προσευχή η νύχτα είχε προχωρήσει αρκετά. Ο Ιησούς πήρε τους μαθητές Του και πήγε στο Όρος των Ελαιών. Εκεί υπήρχε κήπος στον οποίο μπήκε με τους μαθητές Του για να προσευχηθεί (Ιωάν.18:1). Ο τρόπος της προσευχής ήταν δραματικός. Ως άνθρωπος και πάλι αγωνιούσε για το επερχόμενο πάθος. «Περίλυπός εστιν η ψυχή μου έως θανάτου» (Ματθ.26:38) είπε στους μαθητές Του. «Παρελθέτω απ' εμού το ποτήριον τούτο» (Ματθ.26:39) παρακαλούσε τον Πατέρα και «εγένετο δε ο ιδρώς αυτού ωσεί θρόμβοι αίματος καταβαίνοντος επί την γην» (Λουκ.22:45).
Κάποια στιγμή ακούστηκαν φωνές και θόρυβος πολύς. Έφτασαν οι στρατιώτες με οδηγό τον Ιούδα για να συλλάβουν τον Ιησού. Χαρακτηριστικό σύνθημα ο ασπασμός του Διδασκάλου από τον Προδότη (Λουκ.22:48). Ο Πέτρος χρησιμοποιεί βία, κόβει το αφτί του στρατιώτη Μάλχου (Ιωάν.18:11). Παρ' όλα αυτά η σύλληψη πραγματοποιείται. Ο Κύριος δέσμιος οδηγείται σε ολονύκτιες ψεύτικες δίκες για να καταδικαστεί και να σταυρωθεί.
Τα γεγονότα που έλαβαν χώρα τη Μεγάλη Πέμπτη έχουν τεράστια σωτηριολογική σημασία για μας. Πρώτ' απ' όλα η εκούσια πορεία του Κυρίου προς το Πάθος φανερώνει την άμετρη θεία ευσπλαχνία και αγάπη για τον πεσόντα άνθρωπο. Η ολοκληρωτική νίκη της αμαρτίας, της φθοράς και του θανάτου μπορούσε να πραγματοποιηθεί μόνο με τον σταυρικό θάνατο του αναμάρτητου Χριστού. Μόνο το τίμιο αίμα του Μεγάλου Αθώου μπορούσε να καθαρίσει κάθε ρύπο αμαρτίας σε όλους τους ανθρώπους όλων των εποχών. Μόνο αυτό μπορούσε να φέρει την καταλλαγή και την ισορροπία, που είχε διαταράξει σοβαρά το κακό και η αμαρτία.
Αυτή η Μεγάλη Θυσία μπορεί να έχει πρακτικά αποτελέσματα στην Εκκλησία, μέσω της Θείας Ευχαριστίας, την οποία παρέδωσε ο Κύριος τη σημερινή ημέρα στους μαθητές Του και μέσω αυτών στην Εκκλησία. Η απολυτρωτική Θυσία του Σταυρού συνεχίζεται στο διηνεκές στις άγιες Τράπεζες των ναών, ως την κυριότερη αγιαστική πράξη της Εκκλησίας μας. Ο Κύριος είναι παρών στην Εκκλησία Του μέσω του ιερού Μυστηρίου τη Θείας Ευχαριστίας. Εμείς γινόμαστε οργανικά, πραγματικά, μέλη του μυστικού Του Σώματος με την Κοινωνία του αγίου Σώματός Του. Έτσι συντελείται η σωτηρία μας.

Τρίτη 14 Απριλίου 2009

Θεολογικό σχόλιο στο περιεχόμενο και το νόημα της Μεγάλης Τετάρτης

«ΥΠΕΡ ΤΗΝ ΠΟΡΝΗΝ ΑΓΑΘΕ ΑΝΟΜΗΣΑΣ»


«Τη αγία και μεγάλη Τετάρτη της αλειψάσης τον Κύριον μύρω πόρνης γυναικός μνείαν ποιούμεθα οι θειότατοι πατέρες εθέσπισαν, ότι προ του σωτηρίου πάθους μικρόν τούτο γέγονεν». Αυτό είναι το συναξάρι της σημερινής ημέρας, της Μεγάλης Τετάρτης. Οι συνοδοιπόροι του πάθους του Χριστού μας πιστοί καλούμαστε αυτή την ιερή ημέρα να τιμήσουμε την έμπρακτη και ειλικρινή μετάνοια της πρώην πόρνης γυναικός, η οποία έγινε συνώνυμη με την συντριβή και την αλλαγή ζωής.
Το σημαντικότατο, συγκινητικότατο και διδακτικότατο γεγονός της αλείψεως του Κυρίου με πολύτιμο μύρο από την αμαρτωλή γυναίκα διασώζουν με μικρές παραλλαγές και οι τέσσερις ευαγγελιστές. Ο Ματθαίος (26:6-13), ο Μάρκος (14:3-9) και ο Ιωάννης (12:1-8) ομιλούν για την ίδια γυναίκα, την Μαρία, την αδελφή του Λαζάρου, η οποία, όπως αναφέραμε, από ευγνωμοσύνη για την ανάσταση του αδελφού της, έκαμε αυτή την σπουδαία πράξη. Αντίθετα ο Λουκάς αναφέρει πως η γυναίκα, που δεν αναφέρεται το όνομά της, ήταν αμαρτωλή πόρνη. Είναι προφανές ότι πρόκειται για διαφορετικό περιστατικό. Ίσως να ήταν η πόρνη γυναίκα, την οποία έσωσε ο Κύριος από το λιθοβολισμό των υποκριτών Ιουδαίων (Ιωάν.8:5). Βεβαίως στον Εσπερινό της ημέρες διαβάζεται η περικοπή από το Ευαγγέλιο του Ιωάννη, όμως το περιεχόμενο και η θαυμάσια υμνολογία της ημέρας είναι εμπνευσμένη από την περικοπή του Ευαγγελίου του Λουκά.
Σύμφωνα με τον ιερό ευαγγελιστή ο Ιησούς προσκλήθηκε σε δείπνο στο σπίτι κάποιου Σίμωνος, ο οποίος ανήκε στην τάξη των Φαρισαίων. Κάποια γυναίκα αμαρτωλή όταν έμαθε ότι ο Κύριος ήλθε στην πόλη, ζήτησε να μάθει σε πιο σπίτι έχει καταλύσει. Και ενώ έτρωγαν και συζητούσαν, ξάφνου μπήκε στο σπίτι η γυναίκα εκείνη, κρατώντας στα χέρια της αλαβάστρινο δοχείο γεμάτο πολύτιμο μύρο. Προχώρησε στο μέρος του Ιησού και αφού στάθηκε πίσω Του, γονάτισε και άρχισε να κλέει και να οδύρεται γοερά. ʼνοιξε αμέσως το δοχείο και άρχισε να ρίχνει απλόχερα το μύρο και να πλένει με αυτό πόδια του Ιησού. Μαζί με το πολύτιμο μύρο έσμιγε και τα καυτά δάκρυά της, τα οποία έτρεχαν σαν ποτάμι από τα μάτια της. Αφού άδειασε το δοχείο ξέπλεξε τα πλούσια μαλλιά της και σκούπισε με αυτά τα πόδια Του, καταφιλώντας τα αδιάκοπα.
Ο Φαρισαίος οικοδεσπότης απόρησε με το γεγονός και διαλογιζόταν: Αυτός εδώ είναι προφήτης, δε γνωρίζει το ποιόν αυτής τη γυναίκας και την αφήνει να τον αγγίξει; Ο καρδιογνώστης Χριστός είπε στον Σίμωνα: Έχω να σου πω το εξής για τις σκέψεις σου: Εκείνος είπε: μίλα μου δάσκάλε. Κάποιος, του είπε, δάνεισε χρήματα σε δύο ανθρώπους, στον πρώτο πεντακόσια δηνάρια και στον δεύτερο πενήντα. Όταν έπρεπε να τα επιστρέψουν αυτοί δεν είχαν και ο δανειστής τους τα χάρισε. Και ρωτά το Σίμωνα: ποιος από τους δυο θα χρωστάει μεγαλύτερη χάρη στον δανειστή; Ο Σίμων απάντησε: αυτός που του χαρίστηκε το μεγαλύτερο ποσό. Σωστά απάντησες του είπε ο Ιησούς. Για κοίταξε αυτή τη γυναίκα. Εγώ μπήκα στο σπίτι σου και δεν μου έπλυνες τα πόδια με νερό, όμως εκείνη μου τα έπλυνε με τα δάκρυά της και τα σκούπισε με τα μαλλιά της. Χαιρετισμό δε μου έδωκες, όμως αυτή δε σταμάτησε στιγμή να μου φιλάει τα πόδια. Με λάδι δεν μου άλειψες το κεφάλι, όμως αυτή με πανάκριβο μύρο μου άλειψε τα πόδια. Δεν αξίζει να της πω: «σου συγχωρούνται οι τόσες πολλές αμαρτίες σου, διότι με αγάπησες τόσο πολύ»; Γυρίζοντας προς τη γυναίκα της είπε: «σου συγχωρούνται οι αμαρτίες σου». Τότε άρχισαν οι συνδαιτυμόνες να διερωτώνται: ποιος είναι αυτός που μπορεί να συγχωρεί αμαρτίες; Ο Χριστός ξαναλέγει στη γυναίκα: «Η πίστη σου σε έσωσε, πήγαινε στο καλό».
Η γυναίκα αυτή ήταν διαβόητη για την αμαρτωλότητά της. Οι υποκριτές συντοπίτες της την ήθελαν πόρνη, για να ικανοποιεί τις πορνικές τους αμαρτωλές έξεις. Ένα σκεύος αμαρτωλής ηδονής και τίποτε περισσότερο. Στην κοινωνική και θρησκευτική ζωή της πόλεως δεν είχε θέση, ήταν το μίασμα, την οποία έπρεπε να αποφεύγουν. Κάπως έτσι σκέφτηκε και ο Σίμων ο οικοδεσπότης, όταν είδε να μπαίνει στο «καθώς πρέπει» σπίτι του εκείνη και να το «μιαίνει». Πολλώ δε μάλλον να αγγίζει τον υψηλό καλεσμένο του ραβίνο.
Το σώμα της αμαρτωλής αυτής γυναίκας έχε παραδοθεί εξ' ολοκλήρου στο βόρβορο της αμαρτίας και της διαφθοράς. Όμως μέσα στα κατάβαθα της ψυχής της σιγόκαιγε αμυδρή φλόγα λυτρώσεως. Ο ψυχικός της κόσμος δεν είχε διαφθαρεί ολοκληρωτικά. Η παρουσία του Σωτήρα Χριστού στην πόλη εκείνη λειτούργησε στην καρδιά της ως ισχυρότατος άνεμος, ο οποίος θέριεψε την αδύναμη φλόγα λυτρώσεως και την έκαμε πυρακτωμένο καμίνι, ασυγκράτητη ορμή για μετάνοια και σωτηρία και γι' αυτό έτρεξε κοντά Του με τον χαρακτηριστικό αυτό τρόπο.
Ο Χριστός, εγκαινίασε μια νέα αντίληψη για τον αμαρτωλό άνθρωπο, εντελώς διάφορη από εκείνη της ιουδαϊκής κοινωνίας. Δεν είναι ο αμαρτωλός άνθρωπος μιασμένος από τη φύση του, αλλά ένας πνευματικά ασθενής, ο οποίος χρειάζεται βοήθεια. Έθεσε ως αντίδοτο της πνευματικής ασθένειας τη μετάνοια, η οποία είναι ο ισχυρότατος εκείνος μοχλός, ο οποίος γκρεμίζει το οικοδόμημα της αμαρτίας και αναγεννά τον άνθρωπο. Δια του Κυρίου μας Ιησού Χριστού παρήλθε ανεπιστρεπτί το καθεστώς του νόμου και της μισθαποδοσίας, και ανέτειλε η εποχή της χάρητος και του ελέους.
Η αφιέρωση της ημέρας αυτής στην μακάρια πρώην πόρνη γυναίκα έγινε σκόπιμα από τους αγίους πατέρες. Η μορφή της προβάλλει ως φωτεινό ορόσημο καταμεσής στην οδοιπορία προς το Θείο Πάθος για να δείξει και σε μας πως αν δεν συντριβούμε, σαν και εκείνη, και δεν δείξουμε έμπρακτη μετάνοια δεν μπορούμε να ακολουθήσουμε το Χριστό στο Πάθος και την Ανάσταση. Η αγία μας Εκκλησία θέσπισε τη μετάνοια ως ύψιστη δωρεά η οποία ανανεώνει την ουρανοδρόμο πορεία μας προς το Χριστό και την τελείωσή μας. Καλός χριστιανός δεν είναι εκείνος, ο οποίος γεμάτο κομπασμό και εγωιστική αυτάρκια, ισχυρίζεται ότι έφτασε σε επίπεδο αγιότητας και δεν χρειάζεται πια άλλο αγώνα, αλλά ο διατελών σε διαρκή μετάνοια.
Πηγή: www.apostoliki-diakonia.gr/gr_main/catehism/theologia_zoi/themata.asp?contents=selides_katixisis/contents_Easter.asp&main=kat014&file=kef6.htm

Κυριακή 12 Απριλίου 2009

Εισαγωγικό σχόλιο στην Αγία και Μεγάλη Εβδομάδα

«ΦΘΑΣΑΝΤΕΣ ΠΙΣΤΟΙ ΤΟ ΣΩΤΗΡΙΟΝ ΠΑΘΟΣ ΧΡΙΣΤΟΥ ΤΟΥ ΘΕΟΥ»
Για μια ακόμα φορά, με τη χάρη του Θεού, οδεύουμε στην Αγία και Μεγάλη Εβδομάδα, στην ιερότερη εορτολογική περίοδο του έτους. Για μια ακόμη φορά θα ακολουθήσουμε τα ίχνη του Νυμφίου της Εκκλησίας μας Χριστού και θα γίνουμε συνοδοιπόροι του Θείου Πάθους Του. Σύμφωνα με τον ιερό υμνογράφο, καλούμαστε όπως «συμπορευθώμεν αυτώ και συσταυρωθώμεν και νεκρωθώμεν δι΄αυτόν ταις του βίου ηδοναίς΄ ίνα και συζήσωμεν αυτώ». Με αυτή την προϋπόθεση θα γίνουμε πραγματικοί κοινωνοί της Αναστάσεώς Του. Μόνο έτσι θα νοιώσουμε πραγματικά τη χαρά της Θείας Εγέρσεως.
Η αφετηρία αυτής της τόσο σημαντικής εορτολογικής περιόδου είναι πανάρχαια και ανάγεται στους αποστολικούς χρόνους. Η νηστεία και η πνευματική προετοιμασία των πιστών της αρχαίας Εκκλησίας είναι πιθανόν να έχει καθιερωθεί από τους ίδιους τους Αποστόλους, σύμφωνα με τους λόγους του Κυρίου προς αυτούς: «Ελεύσονται δε ημέραι, όταν απαρθή απ΄αυτών ο νυμφίος και τότε νηστεύσουσιν» (Ματθ.9:15). Ο άγιος Διονύσιος Αλεξανδρείας (+264) μας δίνει πολύτιμες πληροφορίες για τον εορτασμό της Μεγάλης Εβδομάδος τον 3ο αιώνα. Ιδιαίτερα κατατοπιστική είναι η προσκυνήτρια Αιθερία (5ος αιώνας), η οποία στο περίφημο Οδοιπορικό της στους Αγίους Τόπους μας πληροφορεί πώς η Ιεροσολυμίτικη Εκκκλησία εόρταζε τη Μεγάλη Εβδομάδα και το Πάσχα στα πρωτοχριστιανικά χρόνια.
Σύμφωνα με το ιερό Χρυσόστομο «Μεγάλην καλούμεν την Εβδομάδα, ουκ επειδή πλέον έχει το μήκος των ωρών΄ και γαρ εισί έτεραι πολλώ μείζους ώρας έχουσαι΄ ουκ επειδή πλείους ημέρας έχει΄ και γαρ ο αυτός αριθμός και ταύτης και ταις άλλαις πάσαις. Τίνος ουν ένεκεν μεγάλην ταύτην καλούμεν; Μεγάλα τινά και απόρρητα τυγχάνει τα υπάρξαντα ημίν εν αυτή αγαθά. Εν γαρ ταύτη ο χρόνιος ελύθη πόλεμος, θάνατος εσβέσθη, κατάρα ανηρέθη, του διαβόλου η τυραννίς κατελύθη, τα σκεύη αυτού διερπάγη, Θεού καταλλαγή προς ανθρώπους γέγονεν» (Ομιλ.30, Εις Γένεσιν,P.G.53,273).
Η Αγία και Μεγάλη Εβδομάδα των Παθών του Κυρίου και Θεού μας Ιησού Χριστού αποτελεί αναμφίβολα σπουδαιότατο σταθμό πλουσίου πνευματικού ανεφοδιασμού των ψυχών μας. Η μνεία των ιερών γεγονότων μαζί με τις θεσπέσιες ακολουθίες των αγίων ημερών, δημιουργούν ατμόσφαιρα κατάνυξης και περισυλλογής. Τα ʼγια και Σεπτά Πάθη του Χριστού μας ελάχιστες ψυχές ανθρώπων αφήνουν ασυγκίνητες. Μόνο οι πωρωμένοι από την αμαρτία και το κακό ελάχιστοι άνθρωποι παραμένουν απαθείς τις άγιες αυτές ημέρες. Το μεγάλο πλήθος των ανθρώπων, οι οποίοι μάλλον θα μπορούσε κάποιος να τους χαρακτηρίσει αδιάφορους, αυτές τις άγιες ημέρες κατακλύζουν τους ναούς με τη «Σύνοψη» στο χέρι να σιγοψάλλουν μαζί με τους ψάλτες τους ύμνους των ιερών ακολουθιών.
Πρέπει να επισημάνουμε σε αυτούς που δεν γνωρίζουν την εκκλησιαστική τάξη, πως η Εκκλησία μας έχει καθιερώσει τη Μ. Εβδομάδα να τελείται ο Όρθρος της ημέρας το προηγούμενο βράδυ, π.χ. ο Όρθρος της Μ. Δευτέρας τελείται το βράδυ της Κυριακής, ο Όρθρος της Μ. Τρίτης το βράδυ της Μ. Δευτέρας κ.ο.κ. Αυτό γίνεται για να μπορούν οι εργαζόμενοι πιστοί να συμμετέχουν στις ιερές ακολουθίες.
Η δομή της Μεγάλης Εβδομάδος είναι ακριβώς η αναπαράσταση της τελευταίας εβδομάδος της επί γης παρουσίας του Χριστού μας. Κάθε ημέρα «μνείαν ποιούμεθα», όπως αναφέρει το ιερό συναξάρι, κάποιου από εκείνα τα σωτήρια γεγονότα. Τη Μεγάλη Δευτέρα τιμάμε μια μεγάλη προσωπικότητα της Π.Δ. τον Ιωσήφ τον Πάγκαλο, ο οποίος είναι ο ίδιος, με τα άδικα παθήματά του, τύπος του Χριστού και επίσης ενθυμούμαστε το γεγονός της «ξηρανθείσης συκής» από τον Κύριο, ως ζωντανή προτροπή στους πιστούς για παραγωγή πνευματικών καρπών. Τη Μεγάλη Τρίτη ενθυμούμαστε τις διδακτικότατες παραβολές των Δέκα Παρθένων και των Ταλάντων, οι οποίες έχουν υψίστη σημασία για τη σωτηρία μας, υπενθυμίζοντάς μας την φοβερή και αδέκαστη Δευτέρα Παρουσία του Κυρίου. Την Μ. Τετάρτη τιμάμε τη μετάνοια της αμαρτωλής γυναικός, η οποία άλειψε με μύρο από ευγνωμοσύνη τα πόδια του Κυρίου, λίγο πριν το Πάθος Του και ακόμα τη μέρα αυτή θυμόμαστε την προδοσία του άθλιου Ιούδα. Τη Μ. Πέμπτη εορτάζουμε τα σωτήρια γεγονότα που συνέβηκαν κατά τη διάρκεια του Μυστικού Δείπνου, τον ιερό Νιπτήρα, την παράδοση της Θείας Ευχαριστίας, την Αρχιερατική Προσευχή του Κυρίου και την σύλληψη του Κυρίου. Την Μ. Παρασκευή προσκυνούμε τα άγια και σωτήρια και φρικτά Πάθη του Κυρίου μας Ιησού Χριστού. Το Μ. Σάββατο τιμάμε τη θεόσωμο Ταφή του Κυρίου μας και την εις ʼδου Κάθοδόν Του.
«Αι μνήμαι και τα γεγονότα των ημερών της Μ. Εβδομάδος, γράφει σύγχρονος λόγιος κληρικός, έχουν ορισθή κατά την ιστορικήν των σειράν, ώστε δι' αυτών να δύνανται οι Χριστιανοί να παρακολουθούν, ως να είσαν παρόντες, πρώτον την πορείαν του Κυρίου προς το πάθος, έπειτα αυτό το πάθος και την ταφήν και τέλος την ανάστασίν του» (Η Αγία και Μεγάλη Εβδομάς, έκδοσις Αποστολικής Διακονίας της Εκκλησίας της Ελλάδος, Αθήναι 1990, σελ.10).
Οι άγιοι Πατέρες στόλισαν τη Μ. Εβδομάδα με υμνολογικό περιεχόμενο υψίστης ποιητικής και μουσικής αξίας. Οι μεγαλύτεροι υμνογράφοι της Εκκλησίας μας, εμπνευσμένοι από το Θεό, με πίστη και ευλάβεια, συνέθεσαν για τη Μεγάλη Εβδομάδα ύμνους ύψιστης θεολογικής και αισθητικής αξίας. Η υμνολογία της Μ. Εβδομάδος αποτελεί το απόγειο της παγκοσμίου ποιήσεως. Μεγάλοι μουσουργοί έντυσαν αυτούς με έξοχη μελωδία. Ποια ανθρώπινη καρδιά δεν μένει ασυγκίνητη στο άκουσμα του κατανυκτικού τροπαρίου «Ιδού ο Νημφίος έρχεται», ή του άφθαστου δοξαστικού «Κύριε η εν πολλαίς αμαρτίαις περιπεσούσα γυνή», η του συγκλονιστικού καθίσματος «Σήμερον Κρεμάται επί ξύλου», ή του περίφημου δοξαστικού «Εξέδυσάν με τα ιματιά μου» ή των μελωδικότατων εγκωμίων του Επιταφίου «Η Ζωή εν τάφω»;
Η Αγία μας Εκκλησία μας καλεί αυτές τις ημέρες να βιώσουμε με συντριβή και κατάνυξη τα άγια και σεπτά Πάθη του Κυρίου μας Ιησού Χριστού. Καλούμαστε να γίνουμε συνειδητοί κοινωνοί των παθημάτων του Λυτρωτή μας, διότι έτσι θα νοιώσουμε το μέγεθος της θείας αγάπης και φιλανθρωπίας. Μόνο έτσι θα καταλάβουμε πως «ου φθαρτοίς αργυρίω ή χρυσίω ελυτρώθημεν εκ της ματαίας αναστροφής πατροπαραδότου, αλλά τιμίω αίματι ως αμνού αμώμου και ασπίλου Χριστού» (Α΄Πέτρ.1:19-20). Η σωτηρία μας είναι αποτέλεσμα των Παθημάτων και της αδίκου Θυσίας του Κυρίου μας, καθ ότι «τας αμαρτίας ημών αυτός ανήνεγκεν εν τω σώματι αυτού επί το ξύλον, ίνα ταις αμαρτίαις απογενόμενοι τη δικαιοσύνη ζήσωμεν» (Α΄Πετρ.2:24). Ο Χριστός «υπέρ πάντων απέθανεν ... ίνα οι ζώντες μηκέτι εαυτοίς ζώσιν, αλλά τω υπέρ αυτών αποθανόντι και εγερθέντι» (Ρωμ.5:15). Αυτό προϋποθέτει η βίωση από μέρους μας των σωτηρίων Παθημάτων του Λυτρωτή μας Χριστού να μην είναι τυπική ή μόνο συναισθηματική, αλλά πρέπει να είναι καθολική οντολογική μέθεξη των σωτηριωδών ενεργειών, οι οποίες απορρέουν από «τον της πίστεως αρχηγόν και τελειωτήν Ιησούν» (Εβρ.12:2).

Σάββατο 11 Απριλίου 2009

Η ΒΑΪΟΦΟΡΟΣ Ερμηνεία της εικόνας

Από την ιστοσελίδα της Ι. Μ. Πατρών:

Η ΒΑΪΟΦΟΡΟΣ
Του Παν. Α. Ανδριόπουλου
θεολόγου

ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ

Στη σκηνή της Βαϊοφόρου ο Χριστός εικονίζεται "καθήμενος επί πώλου όνου" κατά τον συνήθη, στην Ανατολή, γυναικείο τρόπο. Στο αριστερό του χέρι κρατεί ειλητάριο, ενώ με το δεξιό ευλογεί. Η διάταξη της εικόνας έχει συνήθως τον Κύριο πάνω στο πουλάρι, στο μέσον, περίπου, της όλης σύνθεσης.
Πίσω του (αριστερά ως προς τον θεατή) εικονίζονται οι μαθητές να ακολουθούν τον διδάσκαλό τους με σπουδή. Η κεφαλή του Χριστού -πλαισιωμένη πάντοτε από φωτοστέφανο- είναι συνήθως στραμμένη προς τους Ιουδαίους (σε κάποιες παραστάσεις ο Χριστός έχει στραμμένη την κεφαλή του προς τους αποστόλους) ενώ η έκφραση του προσώπου Του είναι πραεία και θλιμμένη, "προδηλούσα το πάθος".
Στο βάθος της εικόνας το κάστρο της Ιερουσαλήμ με ανοιχτές καστρόπορτες και πλήθος Εβραίων, ανδρών, γυναικών και παιδιών, που σπεύδουν να προϋπαντήσουν τον Χριστό. Το πλήθος σπρώχνεται να βγει από την πύλη, γέροντες και νέοι που κρατούν βαΐα, και γυναίκες που σηκώνουν νήπια στην αγκαλιά τους ή βρέφη τους ώμους τους. Άλλοι φαίνονται να ξεπροβάλλουν από τα τείχη ή τα παράθυρα για να δουν τον Χριστό.
Πάνω από τη συνοδεία υψώνεται δένδρο στο οποίο ανεβαίνουν παιδιά που κόβουν με τσεκούρια κλαδιά και τα ρίχνουν στη γη, ενώ άλλα στρώνουν τα ρούχα τους για να πατήσει πάνω το θεοφόρο ονάριο. Η επιγραφή της εικόνας είναι: Η ΒΑΪΟΦΟΡΟΣ. Η παράστασις βαίνει από τα δεξιά προς τα αριστερά, σε αντίθεση π.χ. με το ψηφιδωτό της Εκκλησίας του Monreale της Σικελίας (ιβ΄ αι.), αν και αυτό ακολούθησε βυζαντινό πρότυπο (βλ. το ψηφιδωτό στη Μονή Δαφνίου).
Σε κάποιους πληθωρικούς εικονογραφικούς τύπους μπορεί να συναντήσει κανείας και τους προφήτες Ζαχαρία και Δαυίδ. να παριστάνονται πάνω στα κτήρια της Ιερουσαλήμ (δεξιά και αριστερά αντίστοιχα) κρατώντας ειλητάρια. Του προφητάνακτος Δαυίδ γράφει το ψαλμικό "εκ στόματος νηπίων και θηλαζόντων κατηρτίσω αίνον" (Ψαλμ. η΄ 3) ενώ το ειλητάριο του προφήτου Ζαχαρία γράφει: "χαίρε σφόδρα θύγατερ Σιών..." (Ζαχ. 9,9). Πάντως η περίπτωση αυτή είναι αρκετά σπάνια.
Η Βαϊοφόρος υπάρχει στον ορθόδοξο ναό μαζί με τις άλλες εικόνες του Δωδεκαόρτου -είναι η έβδομη στη σειρά- είτε στο εικονοστάσι πάνω από το τέμπλο, σε σμίκρυνση βέβαια, είτε κανονικά σε μία από τις δύο μεγάλες καμάρες που σκεπάζουν τα κλίτη του κυρίως ναού.
Ο όμιλος των μαθητών
Η σύνθεση της Βαϊοφόρου είναι συνήθως ευρεία κι έτσι περιλαμβάνει όλο τον όμιλο των μαθητών του Χριστού, οι οποίοι ακολουθούν τον Κύριό τους σε τρεις υπερτιθέμενες σειρές. Στις περισσότερες παραστάσεις μάλιστα, η κίνηση των μαθητών διαγράφεται από έντονη έως θυελλώδης (π.χ. η Βαϊοφόρος στο δεύτερο φύλλο του ελεφαντοστού του Αγ. Λουπικίνου), γεγονός που δεν είναι ανεξήγητο αν λάβει κανείς υπόψιν του ότι και οι ίδιοι οι μαθητές -σύμφωνα με τη διήγηση του Λουκά- επευφημούσαν τον Χριστό ως Μεσσία.
Σε μερικές παραστάσεις οι μαθητές φέρουν φωτοστέφανο (ψηφιδωτά Αγ. Μάρκου Βενετίας - Capella Palatina), αλλά στους καθαρά βυζαντινούς εικονογραφικούς τύπους το φωτοστέφανο λείπει. Ίσως διότι πρέπει να εξαρθεί το κεντρικό πρόσωπο της σύνθεσης που είναι ο Χριστός εικονιζόμενος πάντα με φωτοστέφανο, σημείο της άπειρης αγιότητάς Του.
Σε συνεπτυγμένους εικονογραφικούς τύπους που απαντώνται σπανιότερα και που διέπονται από λιτότητα και αυστηρή τάξη, η παράσταση περιορίζεται σε δύο αποστόλους: τον Πέτρο και τον Ιωάννη. Ο πρώτος είναι ως συνήθως, γενειοφόρος και ο δεύτερος αγένειος με νεανική όψη. Ο Πέτρος, σε όλους σχεδόν τους εικονογραφικούς τύπους της Βαϊοφόρου, εικονίζεται σε πρώτο επίπεδο ή ακόμη, φαίνεται να οδηγεί τον Ιησού προπορευόμενος αρκετά των άλλων μαθητών (ψηφιδωτό Capella Palatina).
Ο όχλος και ο όμιλος των παιδιών.
Ανάλογα με τα πρότυπα που ακολουθούνται στις παραστάσεις της Βαϊοφόρου, άλλοτε παίζει πρωτεύοντα ρόλο ο όχλος και άλλοτε ο όμιλος των παιδιών. Στην πρώτη περίπτωση αντικατοπτρίζεται η κυρίως βυζαντινή παράδοση ενώ στη δεύτερη η επίδραση της Ανατολής, μάλιστα της Καππαδοκίας, κατά το παλαιό πρότυπο του κώδικα του Rossano (Πρόκειται για εικονογραφημένο χειρόγραφο Ευαγγέλιο του 6ου αι. με αριστουργηματικές μικρογραφίες. Φυλάσσεται στο θησαυροφυλάκιο της Μητροπόλεως του Rossano στην Καλαβρία).
Σε άλλες όμως περιπτώσεις τα πρότυπα συγχωνεύονται κι έτσι μαζί με τον όμιλο των Εβραίων συναντούμε τα παιδιά να εμπλουτίζουν, στην κυριολεξία, τις παραστάσεις. Σε αντίθεση με τον ιουδαϊκό όχλο, που ιστορείται συνήθως άκαμπτος αλλά με πολύχρωμες φορεσιές που δίνουν πανηγυρικό τόνο, τα παιδιά παριστάνονται ποικιλότροπα στη σύνθεση: πάνω στο δένδρο κόβουν κλαδιά με τσεκούρια και τα ρίχνουν στη γη· άλλα παιδιά κρατούν τα "βαΐα των φοινίκων" και δίνουν απ' αυτά στο πουλάρι που φέρει τον Χριστό, να φάει· ένα παιδί αναρριχάται στο δέντρο για να δει καλύτερα τον Χριστό από ψηλά· ένα άλλο κάνει κούνια στο δέντρο· άλλα παλεύουν· άλλα βγάζουν τα ρούχα τους και τα στρώνουν στη γη για να πατήσει το πουλάρι με τον Χριστό και άλλα βγάζουν αγκάθια από τα πόδια τους.
Από τους παλαιολόγειους χρόνους εικονίζονται στο πρώτο επίπεδο παιδιά που συμπλέκονται με χάρη, ενώ αυξάνουν τα παιδιά που αναρριχώνται στο φοινικόδεντρο. Πρέπει πάντως να σημειωθεί πως η απεικόνιση πολλών παιδιών θεωρείται στοιχείο γραφικό και χαριτωμένο, που χαρακτηρίζει τις ιδιαίτερα αφηγηματικές συνθέσεις της παλαιολόγειας περιόδου, και γι' αυτό αντίκειται στο κλασσικό και αυστηρό πνεύμα των βυζαντινών χρόνων.
ΘΕΟΛΟΓΙΚΗ ΕΡΜΗΝΕΙΑ
Το στρώσιμο των ρούχων, που στην εικόνα της Βαϊοφόρου γίνεται κυρίως από τα παιδιά, ήταν μια τιμητική εκδήλωση των Ιουδαίων που αφορούσε τον βασιλιά, ο οποίος ανελάμβανε το αξίωμα του χριόμενος με ηγιασμένο έλαιο. Ο Χριστός ονομάζεται Μεσσίας (δηλ. κεχρισμένος), διότι έχει χρισθεί με το Άγιον Πνεύμα. Αυτό "το πανάγιον Πνεύμα, το και τους Αποστόλους διδάξαν λαλείν, ετέραις ξέναις γλώσσαις, αυτό τους παίδας των Εβραίων, τους απειρόκακους, προτρέπεται κραυγάζειν· Ωσαννά εν τοις υψίστοις..." (ιδιόμελο Λιτής). Το Πνεύμα του Θεού δηλ. είναι, κατά τον ιερό υμνογράφο, αυτό που κινεί τους παίδες προς υποδοχή του Χριστού ως Μεσσία.
Μόνο τα παιδιά στρώνουν ενδύματα, διότι οι Ιουδαίοι τον επευφήμησαν ως βασιλέα του κόσμου τούτου. Το πουλάρι που δεν είναι σε θέση να βαστάξει ζυγό, συμβολίζει τους Χριστιανούς, που θα προέρχονταν από τα έθνη (δηλ. τους ειδωλολάτρες), οι οποίοι πριν πιστέψουν στον Χριστό ήσαν αγύμναστοι και απροετοίμαστοι να βαστάσουν το φορτίο του θείου νόμου. Την ερμηνεία αυτή επιβεβαιώνουν με πλήρη σαφήνεια οι ύμνοι της εορτής: "και τω πώλω επέβης συμβολικώς, ώσπερ επ' οχήματος φερόμενος, τα έθνη τεκμαιρόμενος Σωτήρ" (στιχηρό ιδιόμελο Εσπερινού)· "το ακάθεκτον των εθνών η καθέδρα του πώλου προετύπου, εξ απιστίας εις πίστην μεταποιούμενον" (ιδιόμελο αποστίχων).
Τα κλαδιά των φοινίκων που κρατούσαν τα πλήθη, είναι σύμβολα νίκης και χαράς. Ήταν συνήθεια στους ιουδαίους να κρατούν στα χέρια τους τέτοιους κλάδους όταν υποδέχονταν επίσημα πρόσωπα. Τα "βαΐα των φοινίκων" τα συναντούμε, πολύ νωρίς, στις κατακόμβες ως σύμβολα της πεποίθησης των πρώτων χριστιανών για τη νίκη της πίστης τους. Η Εκκλησία καλεί τους πιστούς να ανευφημήσουν τον Χριστό "μετά κλάδων νοητώς, κεκαθαρμένοι τας ψυχάς" (κάθισμα Όρθρου) προσάγοντας σ' Αυτόν "κλάδους και βαΐα αρετών ... και θείων έργων" (βλ. προσόμοια μικρού Εσπερινού).
Εικόνες:
1. Μονή Παντάνασσας, Μυστράς 1428
2. Μουσείο Stroganov, Πετρούπολη16ος - 17ος αι.
3. Συλλογή Ε.Ε. Egorov, Μόσχα17ος αι.
4. Συλ. Αγ. Αικατερίνης Σιναϊτών17ος αι.
5. Ενορία Σπηλιάςτέλη 16ου αι.