ΤΟ ΣΠΗΛΑΙΟ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΑΡΙΣΤΕΙΔΟΥ ΣΤΟΝ ΛΟΦΟ ΤΟΥ ΛΥΚΑΒΗΤΤΟΥ Ένας ευλογημένος χώρος προσευχής και πνευματικής καταφυγής για τον επιφανή Αθηναίο φιλόσοφο και απολογητή του 2ου μ.Χ. αιώνα

Κάθε χρόνο κατά τον ετήσιο εορτασμό της μνήμης του Αγίου Αριστείδου στις 13 Σεπτεμβρίου πολυάριθμοι πιστοί προσέρχονται στο σωζόμενο μέχρι σήμερα ιερό και κατανυκτικό σπήλαιο, το ευρισκόμενο στη νοτιοδυτική πλαγιά του ιστορικού λόφου του Λυκαβηττού πλησίον του Ιερού Ναού των Αγίων Ισιδώρων, για να τιμήσουν και να πανηγυρίσουν την πανίερη μνήμη του διαπρεπούς αυτού Αθηναίου φιλοσόφου και απολογητού, ο οποίος ήθλησε τον 2ο μ.Χ. αιώνα στην περιώνυμη πόλη των Αθηνών. Ο ευλογημένος αυτός χώρος του σπηλαίου, όπου κατ’ έτος στις 13 Σεπτεμβρίου εορτάζεται η μνήμη του ενδόξου Αθηναίου φιλοσόφου και μάρτυρος με Πανηγυρικό Εσπερινό την παραμονή της εορτής και Πανηγυρική Θεία Λειτουργία την κυριώνυμο ημέρα εορτασμού της μνήμης του, είναι πλέον γνωστός στους επισκέπτες και προσκυνητές του χώρου με την προσωνυμία «Σπήλαιο του Αγίου Αριστείδη».

Στο σπήλαιο αυτό σύμφωνα με ευσεβή προφορική παράδοση ο Άγιος Αριστείδης προσερχόταν συχνά για να προσευχηθεί στον αρχηγό της πίστεώς μας, τον Ιησού Χριστό, και διά της χάριτός Του να ενισχυθεί πνευματικά και να συνεχίσει τον επίπονο αγώνα του για την υπεράσπιση της χριστιανικής πίστεως στην Αθήνα του 2ου μ.Χ. αιώνα με την ολιγάριθμη χριστιανική κοινότητα. Γι’ αυτό και το σπήλαιο αυτό αποτέλεσε το ασφαλές πνευματικό καταφύγιο και την αέναη πηγή δυνάμεως και χάριτος για τον ένδοξο Αθηναίο χριστιανό φιλόσοφο και απολογητή στις δύσκολες στιγμές του υπερασπιστικού του αγώνα υπέρ των διωκομένων χριστιανών. Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός ότι πλησίον του σωζομένου σπηλαίου του Αγίου Αριστείδου και του παρακειμένου Ιερού Ναού των Αγίων Ισιδώρων υπήρχε κατά τους ρωμαϊκούς χρόνους μεγάλο νεκροταφείο, στο οποίο θάπτονταν και οι πρώτοι χριστιανοί της ολιγάριθμης χριστιανικής κοινότητος των Αθηνών. Το γεγονός αυτό, όπως και άλλες πολύτιμες ιστορικές πληροφορίες για την περιοχή του λόφου του Λυκαβηττού, καταγράφονται στο ενδιαφέρον πόνημα «Οι Άγιοι Ισίδωροι του Λυκαβηττού Αθηνών, Α΄ Έκδοσις, Αθήναι 1952», το οποίο συνέγραψε και επιμελήθηκε ο αείμνηστος διαπρεπής θεολόγος –συγγραφέας Χρήστος Μιχ. Ενισλείδης, ο οποίος μάλιστα υπήρξε γέννημα και θρέμμα της περιοχής του Λυκαβηττού. Στο γεγονός αυτό οφείλεται άλλωστε και η βαθιά του γνώση για την ιστορία και τη θρησκευτικότητα του ιστορικού αυτού λόφου των Αθηνών, ο οποίος αποκαλείτο από τον αρχαίο λεξικογράφο Ησύχιο ως «ὄρος ἐκβότανον καιί πλῆρες θάμνων», ενώ ήδη από τους αρχαίους χρόνους διέθετε πλούσια λατρευτική δραστηριότητα. 

 

Την ευσεβή προφορική παράδοση για το σωζόμενο μέχρι σήμερα στον ιστορικό λόφο του Λυκαβηττού σπήλαιο του Αγίου Αριστείδου, μας διέσωσε ο αείμνηστος επιφανής Αθηναίος ζωγράφος Αριστείδης Περιστέρης, ο οποίος υπήρξε γόνος ευγενούς αθηναϊκής οικογένειας με μακρόχρονη καλλιτεχνική παράδοση. Ο διαπρεπής αυτός ζωγράφος, ο οποίος κατοικούσε στην περιοχή του Λυκαβηττού ήδη από την παιδική του ηλικία, πληροφορήθηκε την ύπαρξη του σπηλαίου από τον προσφιλή παππού του, τον Χρήστο Συράκο, ο οποίος υπήρξε και αυτός ένας φημισμένος ζωγράφος, αλλά παράλληλα είχε εντρυφήσει και στην ιστορία της πόλεως των Αθηνών. Γι’ αυτό και το σπήλαιο, όπου ο εξ Αθηνών διαπρεπής φιλόσοφος και ένδοξος μάρτυς του Χριστού Άγιος Αριστείδης κατέφευγε και προσευχόταν με ένθεο ζήλο στον ένα και αληθινό Θεό, γνώρισε ο ζωγράφος Αριστείδης Περιστέρης από τα πρώτα χρόνια της παιδικής του ηλικίας. Το γεγονός αυτό τον παρακίνησε στο να αγαπήσει ιδιαίτερα αυτόν τον χώρο και να τον θεωρεί ως κάτι το προσωπικό, δεδομένου ότι ο ομώνυμος και προστάτης του άγιος κατέφευγε εκεί και προσευχόταν. Έτσι το «Σπήλαιο του Αγίου Αριστείδη» αποτέλεσε για τον ζωγράφο Αριστείδη Περιστέρη το μόνιμο σημείο αναφοράς του, τη διαρκή ενασχόλησή του και το αγαπημένο του θέμα προς συζήτηση και περαιτέρω ιστορική διερεύνηση και μάλιστα από την πρώτη κιόλας χρονική στιγμή που το γνώρισε μέχρι και την 24η Μαΐου 2012, ημέρα κατά το έτος εκείνο της μεγάλης δεσποτικής εορτής της Αναλήψεως του Κυρίου μας, κατά την οποία ο Θεός τον κάλεσε κοντά Του. Γι’ αυτό και υπήρξε ο πρώτος, ο οποίος ενδιαφέρθηκε για τον καθαρισμό, τον ευπρεπισμό και τη διαμόρφωση του σπηλαίου σύμφωνα μάλιστα με τα παλαιοχριστιανικά πρότυπα, δεδομένου ότι ο Άγιος Αριστείδης ο φιλόσοφος και μάρτυς έζησε και μαρτύρησε για την αγάπη του Χριστού στο περιώνυμο «κλεινόν άστυ» των Αθηνών τον 2ο μ.Χ. αιώνα, αγωνιζόμενος με ένθερμο ζήλο για την εδραίωση και διάδοση της χριστιανικής πίστεως και την κατάρριψη της πολυθεϊστικής θρησκείας των ειδώλων. 

 

Στην είσοδο του σπηλαίου βρίσκεται κρεμασμένη αριστερά μία μικρή καμπάνα, την οποία είχε αγοράσει ο αείμνηστος Αριστείδης Περιστέρης και είχε μεταφέρει με θαυμαστό τρόπο από τον δρόμο στο σπήλαιο χάρη στη θαυματουργική δύναμη του Θεού και του προστάτου του, Αγίου Αριστείδου. Το υπερφυές αυτό γεγονός, όπως και όλα τα βιώματα και οι εμπειρίες του αναφορικά με το σπήλαιο, αλλά και το συνεχές ενδιαφέρον και η διαρκής ενασχόλησή του με αυτό, εξιστορούνται στη συγγραφείσα από τον ίδιο ενδιαφέρουσα ιστορική διήγηση «Ο Άγιος Αριστείδης & Εγώ», η οποία συνέβαλε στην καταγραφή νέων ιστορικών δεδομένων αναφορικά με τον λόφο του Λυκαβηττού και τον Άγιο Αριστείδη, αλλά και στην περαιτέρω μελέτη της εκκλησιαστικής ιστορίας των Αθηνών. Εντός του κατανυκτικού σπηλαίου υπάρχει ενδιαφέρουσα εικονογραφική παράσταση του Αγίου, την οποία φιλοτέχνησε ο αείμνηστος Αθηναίος ζωγράφος σε συνεργασία και με άλλον καλλιτέχνη, ενώ από τη Μπιενάλε της Βενετίας, τη φημισμένη αυτή διεθνή έκθεση σύγχρονης τέχνης, είχε αγοράσει ο Αριστείδης Περιστέρης φορητή εικόνα του Αγίου, την οποία και αφιέρωσε στο αγαπημένο του σπήλαιο, το γνωστό πλέον σήμερα ως «Σπήλαιο του Αγίου Αριστείδη». Τα τελευταία χρόνια έχουν καταβληθεί σημαντικές προσπάθειες για την περαιτέρω αναμόρφωση του ιερού και κατανυκτικού σπηλαίου, ώστε να γνωρίσουν οι φιλάγιοι κάτοικοι και επισκέπτες της αγιοτόκου πόλεως των Αθηνών τον ευλογημένο αυτόν τόπο, όπου κατέφευγε ο διαπρεπής Αθηναίος φιλόσοφος, απολογητής και μάρτυς του 2ου μ.Χ. αιώνα για να προσευχηθεί και να ενισχυθεί πνευματικά. 

Σημαντική είναι η ιστορική και πνευματική αξία του σπηλαίου, αφού χάρη στη διασωθείσα μέχρι σήμερα ευσεβή προφορική παράδοση για την πνευματική καταφυγή του Αγίου Αριστείδου σε σπήλαιο του ιστορικού λόφου του Λυκαβηττού, πληροφορείται τόσο ο μελετητής της εκκλησιαστικής ιστορίας και της τοπικής αγιολογίας της Αποστολικής Εκκλησίας των Αθηνών όσο και ο φιλίστορας και φιλάγιος επισκέπτης του Λυκαβηττού για μία άγνωστη, αλλά ενδιαφέρουσα πτυχή της επίγειας διαδρομής του ενδόξου Αθηναίου φιλοσόφου και απολογητού, του δι’ αγχόνης μαρτυρικώς τελειωθέντος στην περιώνυμη πόλη των Αθηνών τον 2ο μ.Χ. αιώνα. Γι’ αυτό και κάθε φορά που επισκεπτόμεθα το σπήλαιο ως ταπεινοί προσκυνητές του χώρου, όπου διέλαμψε με τη φωταυγή του παρουσία ο Άγιος Αριστείδης, εμπνεόμεθα και ανεφοδιαζόμαστε πνευματικά, αναλογιζόμενοι το ακμαίο αγωνιστικό του φρόνημα και την ένθερμη πίστη του στον σταυρωθέντα και αναστάντα Κύριο ημών Ιησού Χριστό, ιδιαιτέρως δε στη σημερινή εποχή μας, κατά την οποία αποδυναμώνεται και περιθωριοποιείται η λατρεία του αληθινού Θεού και η κατά Χριστόν πνευματική πορεία. Ας επικαλεστούμε λοιπόν τις πρεσβείες του, ώστε με τον κατάλληλο πνευματικό αγώνα να αξιωθούμε και εμείς της πνευματικής εκείνης χαράς και της αιωνίου ζωής που απολαμβάνει μέσα στο πνευματικό στερέωμα της θριαμβεύουσας Εκκλησίας ο επιφανής αυτός Αθηναίος φιλόσοφος και πανεύφημος μάρτυς Χριστού. 

Αριστείδης Γ. Θεοδωρόπουλος

Εκπαιδευτικός 

Βιβλιογραφία 

· Θεοδωροπούλου Αριστείδου Γ., Ο Άγιος Αριστείδης, Εκδόσεις Νεκτάριος Παναγόπουλος, Α΄ Έκδοση, Αθήνα 2008.

· Περιστέρη Αριστείδου Σ., Ο Άγιος Αριστείδης κι Εγώ, syndesmosklchi. blogspot.gr 13-09-2012.

Εικόνες

[1] Σύμφωνα με τη διασωθείσα προφορική παράδοση ο Άγιος Αριστείδης κατέφευγε συχνά σε σπήλαιο του λόφου του Λυκαβηττού για να προσευχηθεί και να ενισχυθεί πνευματικά. Το σπήλαιο αυτό είναι σήμερα γνωστό με την προσωνυμία "Σπήλαιο του Αγίου Αριστείδη". 

[2] Άποψη του σπηλαίου του Αγίου Αριστείδου στον λόφο του Λυκαβηττού. Διακρίνεται το κωδωνοστάσιο του Ιερού Ναού του Αγίου Γεωργίου Λυκαβηττού.

[3] Άποψη από το εσωτερικό του ιερού σπηλαίου του Αγίου Αριστείδου, όπου ο ένδοξος Αθηναίος φιλόσοφος και απολογητής του 2ου μ. Χ. αιώνα προσερχόταν για να προσευχηθεί στον Κύριο ημών Ιησού Χριστό.

[4] Στιγμιότυπο από Αρτοκλασία σε πανήγυρη του Αγίου Αριστείδου στον ευλογημένο χώρο του σπηλαίου του Λυκαβηττού. Διακρίνεται ο Πρεσβύτερος π. Γεώργιος Κανάκης και ο αείμνηστος ζωγράφος Αριστείδης Περιστέρης, ο οποίος διέσωσε την προφορική παράδοση για το σπήλαιο του Αγίου Αριστείδου και ενδιαφέρθηκε για τον ευπρεπισμό και τη διαμόρφωσή του.

[5] Ο αείμνηστος ζωγράφος Αριστείδης Περιστέρης με τον εκπαιδευτικό-συγγραφέα κ. Αριστείδη Θεοδωρόπουλο στον ευλογημένο χώρο του σπηλαίου του Αγίου Αριστείδου κατά την ημέρα της εορτής του Αγίου.

[6] Η ευρισκόμενη εντός του κατανυκτικού σπηλαίου φορητή εικόνα του Αγίου Αριστείδου. Ιστορήθηκε από τον αείμνηστο ζωγράφο Αριστείδη Περιστέρη σε συνεργασία και με άλλον καλλιτέχνη.

[7] Η ανθοστόλιστη εικόνα του Αγίου Αριστείδου κατά την ημέρα της εορτής του Αγίου στον χώρο του ιερού σπηλαίου του Λυκαβηττού. Η εικόνα αφιερώθηκε στο σπήλαιο από τον αείμνηστο Αριστείδη Περιστέρη.

[8] Άποψη από το εσωτερικό του ιερού σπηλαίου του Αγίου Αριστείδου, όπως έχει διαμορφωθεί πρόσφατα.

[9] Ο αείμνηστος Αθηναίος ζωγράφος Αριστείδης Περιστέρης μπροστά από την είσοδο του ιστορικού σπηλαίου του Αγίου Αριστείδου κρατώντας την εικόνα του προστάτου του Αγίου. Αριστερά διακρίνεται η μικρή καμπάνα, την οποία ο αείμνηστος ζωγράφος είχε αγοράσει και είχε μεταφέρει θαυματουργικά στο σπήλαιο κατόπιν επεμβάσεως του Θεού και του προστάτου του Αγίου Αριστείδου.

[10] Στιγμιότυπο από πανήγυρη της 13ης Σεπτεμβρίου στο σπήλαιο του Αγίου Αριστείδου. Προεξάρχει ο Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης Βελεστίνου κ. Δαμασκηνός και διακρίνονται ο Διάκονος (νυν Αρχιμανδρίτης) π. Αθηναγόρας Σουπουρτζής, ο Πρεσβύτερος π. Γεώργιος Κανάκης και ο αείμνηστος ζωγράφος Αριστείδης Περιστέρης.

Επιτρέπεται η αναδημοσίευση με την απαραίτητη προϋπόθεση της αναφοράς του συγγραφέα και του ιστολογίου πρώτης δημοσίευσης (Σύνδεσμος Κληρικών Χίου)