Ο ΑΓΙΟΣ ΘΕΟΔΩΡΟΣ Ο ΤΗΡΩΝ ΚΑΙ Η ΤΙΜΗ ΤΟΥ ΣΤΗ ΣΑΜΟ

Φορητή εικόνα του Αγίου Θεοδώρου
του Τήρωνος από τον ομώνυμο
ενοριακό ναό της πόλεως Σάμου

Μέσα στη χορεία των ενδόξων στρατιωτικών αγίων εξέχουσα θέση κατέχει ο τιμώμενος στις 17 Φεβρουαρίου, αλλά και το πρώτο Σάββατο της Μεγάλης Τεσσαρακοστής Άγιος μεγαλομάρτυς Θεόδωρος ο Τήρων, ο οποίος έλαβε την προσωνυμία αυτή από τη λατινική λέξη «TIRO», που σημαίνει νεοσύλλεκτος στρατιώτης. 

Γεννήθηκε στο χωριό Χουμιαλά, που βρίσκεται στην περιοχή της αρχαίας πόλεως Αμάσεια του Πόντου της Μικράς Ασίας και έδρασε επί των ημερών του Ρωμαίου αυτοκράτορος Διοκλητιανού (264-285) και των διαδόχων του, Μαξιμιανού (286-305) και Μαξιμίνου (307-313). Ο Θεόδωρος κατατάχθηκε στο στράτευμα των Τηρώνων, δηλαδή των νεοσυλλέκτων, σε μία περίοδο κατά την οποία ο Διοκλητιανός είχε εξαπολύσει αδυσώπητο διωγμό εναντίον των χριστιανών. Την εποχή αυτή δεν είχε γίνει ακόμη γνωστή η χριστιανική ιδιότητα του Θεοδώρου, ο οποίος λόγω του γενναίου φρονήματός του είχε τοποθετηθεί σε στρατιωτικό απόσπασμα κοντά στην πόλη Ευχάιτα του Πόντου με επικεφαλής τον ειδωλολάτρη αξιωματικό Βρύγκα. Στην περιοχή αυτή υπήρχε ένα μεγάλο δάσος, στο οποίο είχε τη φωλιά του ένα τεράστιο φίδι.
Μία ημέρα ο Θεόδωρος πήρε το άλογό του και μπήκε μέσα στο δάσος. Εκεί συνάντησε μια πλούσια γυναίκα με το όνομα Ευσέβεια, η οποία τον ενημέρωσε για το φοβερό και επικίνδυνο φίδι. Ο Θεόδωρος καθησύχασε τη γυναίκα και προχωρώντας μέσα στο δάσος, προσευχήθηκε στον Κύριο για να του δείξει ποιο είναι το θέλημα Του και τί πρέπει να πράξει. Όταν αντιλήφθηκε το φίδι, έκανε το σημείο του Σταυρού και κάρφωσε με το κοντάρι του το κεφάλι του φιδιού, από το στόμα του οποίου έβγαιναν φλόγες. Το φίδι νεκρώθηκε και το ευφρόσυνο αυτό γεγονός, που αναγγέλθηκε από τον Θεόδωρο στους κατοίκους της περιοχής, έγινε η αφορμή για να αποκαλυφθεί η χριστιανική του ιδιότητα. 

Και αυτό συνέβη, διότι στην έκκληση του Βρύγκα να θυσιάσουν οι στρατιώτες του στους εθνικούς θεούς, ο Θεόδωρος αρνήθηκε. Ερωτηθείς από τον Βρύγκα για τον λόγο της άρνησής του, απάντησε ότι είναι χριστιανός και λατρεύει μόνο τον ένα και αληθινό Θεό. Στην επιμονή του ειδωλολάτρη αξιωματικού να θυσιάσει ο Θεόδωρος στα είδωλα, ο νεαρός αθλητής του Χριστού ομολόγησε με παρρησία την ύπαρξη του ενός και αληθινού Θεού σε αντίθεση με τα ψεύτικα είδωλα, που έχουν κατασκευαστεί από ανθρώπους, ενώ δήλωσε ότι είναι προετοιμασμένος να μαρτυρήσει γι’ Αυτόν. Τότε ο Βρύγκας αποφάσισε να αφήσει στον Θεόδωρο κάποιο χρόνο για να συνετιστεί και να αλλάξει γνώμη. Το χρονικό αυτό διάστημα ο Θεόδωρος το αξιοποίησε στο να ενισχύσει την πίστη και το αγωνιστικό φρόνημα των χριστιανών στρατιωτών. Επιπλέον κάποιο βράδυ έκαψε το ξύλινο είδωλο της θεάς Ρέας σε ειδωλολατρικό ναό για να εκφράσει την έντονη αγανάκτησή του στους σκληρούς διωγμούς εναντίον των χριστιανών. Το γεγονός αυτό έγινε αντιληπτό από κάποιον υπηρέτη του ναού, ο οποίος κατήγγειλε τον Θεόδωρο, ο οποίος στη συνέχεια συνελήφθη και οδηγήθηκε στον Πόπλιο, τον τοπικό άρχοντα της περιοχής. 

Ιερός ενοριακός ναός του Αγίου Θεοδώρου
του Τήρωνος στην πόλη της Σάμου

Ο Πόπλιος εξοργίστηκε από την αποτρόπαια πράξη του Θεοδώρου και διέταξε να τον μαστιγώσουν ανελέητα, αφού με γενναιότητα ομολόγησε ότι η καύση του ειδώλου της θεάς Ρέας απέδειξε ότι πρόκειται για ένα ψεύτικο και αναίσθητο ξύλο. Μάλιστα δήλωσε ότι την ίδια τύχη πρέπει να έχουν και τα ομοιώματα των υπόλοιπων θεών. Παρά τους εκφοβισμούς και τις απειλές που δέχθηκε ο γενναίος αθλητής της πίστεως, δήλωσε και πάλι τη σταθερή και ακλόνητη πίστη του στον Χριστό και ότι τίποτα δεν μπορεί να κάμψει το αγωνιστικό του φρόνημα. Τότε ο Πόπλιος του πρότεινε ότι θα παύσουν αμέσως τα βασανιστήρια, αν θυσιάσει στους θεούς. Η άρνηση του Θεοδώρου τον οδήγησε στη φυλακή. Κατά τη διάρκεια όμως της νύχτας ο ίδιος ο Κύριος εμφανίστηκε σε όραμα στον φυλακισμένο Θεόδωρο και τον ενίσχυσε στον αγώνα του και στην πορεία του για το μαρτύριο. Μάλιστα το κελί της φυλακής γέμισε από αγγελικές φωνές, γεγονός που ανησύχησε τους δεσμοφύλακες, οι οποίοι έκπληκτοι αντίκρισαν λαμπροφορεμένους νέους να ψάλλουν μαζί με τον άγιο μέσα στο δεσμωτήριο. Αμέσως ειδοποιήθηκε ο Πόπλιος, ο οποίος έγινε μάρτυς του θαυμαστού αυτού γεγονότος και διέταξε να δώσουν τροφή στον Θεόδωρο. Εκείνος όμως αρνήθηκε λέγοντας ότι τρέφεται με ουράνια πνευματική τροφή, που δεν είναι άλλη από τον ίδιο τον Χριστό. Η επίμονη άρνηση του Θεοδώρου να προσκυνήσει τα ψεύτικα είδωλα προκάλεσε τόσο πολύ την οργή του Πόπλιου, ώστε διέταξε να τον κρεμάσουν κατωκέφαλα και να ξεσχίσουν το σώμα του με σιδερένια νύχια. Ο Θεόδωρος δέχθηκε όμως τα φρικτά βασανιστήρια με καρτερία και υπομονή. Το γεγονός αυτό ανησύχησε τον ηγεμόνα, γιατί θα μπορούσε να παρακινήσει πολλούς ειδωλολάτρες στο να πιστέψουν στον Χριστό. Γι’ αυτό και αποφασίστηκε να ριχθεί ο νεαρός Θεόδωρος μέσα σε πυρακτωμένο καμίνι. Μ’ αυτόν τον τρόπο ο γενναίος αθλητής του Χριστού έλαβε τον αμάραντο στέφανο της αγιότητος και από τότε μέχρι σήμερα τιμάται και γεραίρεται η μνήμη του από τους απανταχού της Γης ευρισκομένους χριστιανούς. 

Ιερός ενοριακός ναός του Αγίου Θεοδώρου
του Τήρωνος στο ομώνυμο χωριό της Σάμου

 Ο Άγιος μεγαλομάρτυς Θεόδωρος ο Τήρων συνέδεσε το όνομά του με το παράδοξο θαύμα των κολλύβων, το οποίο εορτάζεται από την Ορθόδοξη Εκκλησία μας το Σάββατο της πρώτης εβδομάδος των Νηστειών. Το θαύμα αυτό έλαβε χώρα επί των ημερών του βασιλιά Ιουλιανού του Παραβάτη (361-363). Ο ασεβής και δόλιος αυτός βασιλιάς στην προσπάθειά του να τιμωρήσει και να μιάνει τους χριστιανούς, γνωρίζοντας ότι νηστεύουν την πρώτη εβδομάδα της Μεγάλης Τεσσαρακοστής, έδωσε εντολή να αποσυρθούν όλα τα τρόφιμα και στη θέση τους να βάλουν ειδωλόθυτα, δηλαδή τρόφιμα μιασμένα από το αίμα των θυσιασμένων ζώων. Μ’ αυτόν τον τρόπο οι χριστιανοί θα αγόραζαν και θα κατανάλωναν τα τρόφιμα αυτά και έτσι θα μιαίονταν. Όμως η Πρόνοια του Θεού φρόντισε να στείλει στον τότε Αρχιεπίσκοπο Κωνσταντινουπόλεως Ευδόξιο (360-370) τον Άγιο Θεόδωρο τον Τήρωνα, ο οποίος εμφανίστηκε σε όραμα και του αποκάλυψε τις δόλιες ενέργειες του βασιλιά, παραγγέλνοντάς του να συναθροίσει τους χριστιανούς το πρωί της επόμενης ημέρας και να τους ενημερώσει για τα συμβαίνοντα. Στο ερώτημα του Ευδόξιου πώς θα μπορέσουν οι χριστιανοί να συντηρηθούν, ο άγιος απάντησε ότι η έλλειψη της αναγκαίας τροφής θα αναπληρωθεί από τα κόλλυβα, δηλαδή το βρασμένο σιτάρι, όπως συνήθιζαν να το λένε στα Ευχάιτα του Πόντου. Έτσι οι χριστιανοί δεν μολύνθηκαν και ευχαρίστησαν τον Θεό και τον Άγιο Θεόδωρο για τη μεγάλη αυτή ευεργεσία και προσφορά. 

Το εξωκκλήσιο του Αγίου Θεοδώρου
του Τήρωνος στη Βλαμαρή Σάμου

 Από πολύ νωρίς ο ορθόδοξος ελληνικός λαός τίμησε τον Άγιο Θεόδωρο τον Τήρωνα ανεγείροντας ναούς, οι οποίοι τιμούνται τόσο στο όνομά του όσο και στον συνώνυμό του, Άγιο Θεόδωρο τον Στρατηλάτη. Οι ναοί αυτοί είναι γνωστοί με την επωνυμία «Άγιοι Θεόδωροι» και είναι διάσπαρτοι σε ολόκληρη την ελληνική επικράτεια (Ανάβυσσος Αττικής, Θήβα, Αταλάντη Φθιώτιδος, Λαμία, Σέρρες, Ορεστιάδα Έβρου, Μυτιλήνη). Αξιομνημόνευτος είναι ο περίφημος βυζαντινός ναός των Αγίων Θεοδώρων στην πλατεία Κλαυθμώνος στην Αθήνα, αλλά και η ιστορική Ιερά Μονή των Αγίων Θεοδώρων Σοπωτού Καλαβρύτων. Στο ακριτικό αιγαιοπελαγίτικο νησί της Σάμου ο Άγιος Θεόδωρος ο Τήρων τιμάται και γεραίρεται με μεγάλο σεβασμό και με ιδιαίτερη ευλάβεια, αφού στο νησί υπάρχουν συνολικά πέντε ιεροί ναοί αφιερωμένοι στη μνήμη του. Από αυτούς οι δύο είναι ενοριακοί και βρίσκονται ο ένας στην πόλη της Σάμου και ο άλλος στο ομώνυμο χωριό στην περιοχή του Καρλοβάσου. Υπάρχουν επίσης και τρία εξωκκλήσια επ’ ονόματι του Αγίου ευρισκόμενα στη Βλαμαρή και στα χωριά Πάνδροσο και Κουμαίικα. Ο ενοριακός ναός του Αγίου Θεοδώρου πόλεως Σάμου ανεγέρθηκε το 1838 στη θέση εξωκκλησίου αφιερωμένου στο όνομα του αγίου, το οποίο αποτελούσε μετόχι της Ιεράς Μονής Αγίας Ζώνης. Την ανέγερση του νέου ναού, ο οποίος αποπερατώθηκε το 1853, ανέλαβε ο ιερομόναχος και αδελφός της μονής Ιγνάτιος Λαχανάς, αδελφός του ήρωα της Επαναστάσεως Κωνσταντίνου Λαχανά. Ο ενοριακός ναός του Αγίου Θεοδώρου του ομωνύμου χωριού της Σάμου, ο οποίος έδωσε και την ονομασία του στο χωριό, ανεγέρθηκε εκ βάθρων το 1964 πάνω στα θεμέλια του παλαιού ναού, ο οποίος έφερε χρονολογία 1807. 

Αριστείδης Γ. Θεοδωρόπουλος 

Εκπαιδευτικός