Στὶς 9 Δεκεμβρίου ἑορτάζεται ἡ «Σύλληψις τῆς Θεοτόκου» (ἑορτὴ τῆς ἁγίας Ἄννης, μητέρας τῆς Θεοτόκου). Τὸ μηνολόγιο τῆς ἡμέρας ἐκθέτει τὰ ἑορταζόμενα γεγονότα: πρὸς τὸν Ἰωακεὶμ καὶ τὴν Ἄννα, ὁ Θεὸς προεμήνυσε τὴ σύλληψη τῆς ἀγόνου καὶ στείρας, ἵνα βεβαιώσῃ τῆς Παρθένου τὴν γέννησιν. Ὅθεν συνελήφθη ἡ ἁγία παρθένος…ἐξ ἐπαγγελίας μέν, ἐξ ἀνδρὸς δὲ συναφείας(22). Ἀπὸ τὸ ἑορτολογικὸ περιεχόμενο ἀντιλαμβανόμαστε ὅτι ἡ βαρύτητα εὑρίσκεται στὸ γεγονός, τὸ ὁποῖο θὰ ἐπακολουθήσει καὶ στὸ ὁποῖο εἰσάγει ἡ Σύλληψη: στὴ γέννηση τῆς Παρθένου. Γι᾿αὐτὸ οἱ δύο ἑορτὲς (Σύλληψη καὶ Γενέσιον) εὑρίσκονται σὲ συνάφεια περιεχομένου.
Τὰ αἴτια καὶ οι χρονικοὶ παράμετροι τοῦ ἡμερολογιακοῦ καθορισμοῦ εἶναι ἀδύνατον νὰ διερευνηθοῦν πλήρως. Θὰ ἀναμείνουμε, μᾶλλον, τὰ δεδομένα καθορισμοῦ τῆς ἑορτῆς τοῦ Γενεσίου τῆς Θεοτόκου (8 Σεπτεμβρίου), ἐκ τῆς ὁποίας προφανῶς καθορίστηκε ἡ κατὰ ἐννέα μῆνες ἐνωρίτερον (περίοδος κυήσεως) ἡμερομηνία τῆς 9ης Δεκεμβρίου. Οἱ πρῶτες μαρτυρίες τελέσεως τῆς ἑορτῆς τῆς Συλλήψεως ἀνάγονται στὰ τέλη τοῦ 7ου- ἀρχὲς τοῦ 8ου αἰ.(23). Ἔκτοτε, ἡ ἑορτὴ διαδόθηκε εὐρύτατα, μὲ ἀποκορύφωμα τὸ 12ο αἰ., ὅταν ἐπὶ αὐτοκράτορος Μανουὴλ Κομνηνοῦ ἔλαβε ἐπίσημο κρατικὸ χαρακτήρα(24).
Τὸ ἀρχαιότερο ἐγκώμιο τῆς ἑορτῆς εἶναι ὁ Λόγος εἰς τὴν Σύλληψιν τῆς Ἁγίας Ἄννης τοῦ Ἰωάννου μοναχοῦ καὶ πρεσβυτέρου Εὐβοίας (8ος αἰ.)(25). Στὸ κείμενο αὐτὸ ἐξιστοροῦνται τὰ σχετικὰ μὲ τὴν ἀτεκνία τοῦ Ἰωακεὶμ καὶ τῆς Ἄννας, μὲ τὴν ἀπόρριψη τῶν δύο ἀπὸ τὸ θρησκευτικὸ περιβάλλον τους λόγῳ τῆς ἀτεκνίας τους, μὲ τὴ θερμὴ προσευχὴ τοῦ καθενὸς σὲ διαφορετικὸ τόπο, καθὼς καὶ μὲ τὴν πληροφόρηση τοῦ Θεοῦ ὅτι ἡ προσευχή τους εἰσακούστηκε. Ἡ ἐγκωμιαστικὴ Ὁμιλία ὁλοκληρώνεται μὲ τὴν ἐπισήμανση τοῦ Πρωτευαγγελίου τοῦ Ἰακώβου, ὅτι μετὰ τὴν ἐξαγγελία τοῦ Θεοῦ ἡ Ἄννα συνέλαβε τη Θεοτόκο διὰ τῆς φυσιολογικῆς βιολογικῆς ὁδοῦ. Παρόμοιες πληροφορίες παρέχει στοὺς Λόγους του περὶ τῆς ἑορτῆς τῆς Συλλήψεως ὁ Γεώργιος Νικομηδείας (†860)(26), καθὼς καὶ ὁ Ἰάκωβος Μοναχὸς (†1099)(27). Τὰ γεγονότα περὶ τῆς Συλλήψεως τῆς Θεοτόκου ἐμπλουτίζει ὁ μοναχὸς Ἐπιφάνιος (†1015), ὁ ὁποῖος ὅμως παραθέτει ἐλεγχόμενες πληροφορίες (ὅπως τὰ σχετικὰ μὲ τὴν ὀνοματοδοσία τῆς Θεοτόκου κατὰ τὴν ἐξαγγελία τῆς Συλλήψεως)(28).
Ὁ Εὐθύμιος Κωνσταντινουπόλεως (†917) ἀποκαλεῖ τὴν ἑορτὴ τῆς Συλλήψεως ὡς «πρώτη ἀπ᾿ὅλες τὶς ὑπόλοιπες», ὡς «πρόξενο τῆς σωτηρίας» μας καὶ ὡς «πάταξη» τοῦ «ὄφεως», ὑπὸ τὴν ἔννοια τῆς ἀναιρέσεως τῶν ἐπιπτώσεων τοῦ προπατορικοῦ ἁμαρτήματος(29). Ὁ ἴδιος ἀναφέρεται στὸν ἐπὶ τῆς ἐποχῆς του ἑορτασμὸ τῆς Συλλήψεως, μαρτυρώντας περὶ «χαριστηρίων φωνῶν» οἱ ὁποῖες προέρχονται ἀπὸ «κατώδυνες καὶ πνευματοφόρες ψυχὲς»(30).
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ:
22. Μηναῖο τοῦ Δεκεμβρίου, Ἀθῆναι, Ἀποστολικὴ Διακονία, 1963, σ.66.
23. Βλ. Περισσότερα ἐν M.Jugie, «Homélies mariales byzantines», ἐν P.Graffin, Patrologia Orientalis 16(3), 1921, σ. 483.
24. Ἰ.Καλογήρου, «Μαρία», Θρησκευτικὴ καὶ Ἠθικὴ Ἐγκυκλοπαιδεία, 8, 1966, στ.664.
25. PG 96, 1459C- 1500B.
26. Στὸ Γεώργιο Νικομηδείας ἀποδίδονται τρεῖς Λόγοι: Εἰς τὸν χρηματισμὸν τῆς συλλήψεως τῆς ἁγίας Ἄννης (PG 100, 1336Α- 1353Β)/ Ἐγκώμιον εἰς τὴν Σύλληψιν τῆς ἁγίας Ἄννης, τῆς μητρὸς τῆς ὑπεραγίας Θεοτόκου (PG 100, 1353B-1375C)/ Λόγος εἰς τὴν Σύλληψιν καὶ ἀπότεξιν τῆς ὑπεραγίας Δεσποίνης ἡμῶν Θεοτόκου καὶ ἀειπαρθένου Μαρίας (PG 100, 1375C- 1400B). Ὁ τελευταῖος Λόγος ἀναφέρεται ταυτοχρόνως στὴ Σύλληψη καὶ τὴ Γέννηση, ἐπιβεβαιώνοντας τοιουτοτρόπως τὴν ἄμεση συνάφεια τῶν δύο ἑορταζομένων γεγονότων.
27. Λόγος εἰς τὴν σύλληψιν τῆς ὑπεραγίας Θεοτόκου, ἐκλεγεὶς ἀπὸ τῶν Θείων Γραφῶν καὶ περὶ τοῦ ἐν ἱστορίαις τῶν δώδεκα φυλῶν τοῦ Ἰσραὴλ (PG 127, 544D-568A). Ὁ Ἰάκωβος προσθέτει τὴν πληροφορία ὅτι ἡ Ἄννα ἔφθασε ἕως τοῦ ναοῦ γιὰ νὰ προσευχηθεῖ γιὰ τὴν ἀτεκνία της.
28. Περὶ τοῦ βίου τῆς Θεοτόκου, γ΄, PG 120, 189C-192A.
29. Ἐγκώμιον εἰς τὴν σύλληψιν τῆς ἁγίας Ἄννης, 7, ἔκδ. M.Jugie, «Homelies mariales byzantines», ἐν P.Graffin, Patrologia Orientalis 16(3), 1921, σ. 503(26-30).
30. Α΄, 2, Patrologia Orientalis 19(2), 1926, σ. 443(20-24).
Τα ανωτέρω αποτελούν απόσπασμα της εισηγήσεως του κ. Γ. Φίλια "ΟΙ ΘΕΟΜΗΤΟΡΙΚΕΣ ΕΟΡΤΕΣ" στα πλαίσια του Η' ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΟY ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΟY ΣΥΜΠΟΣΙΟY ΣΤΕΛΕΧΩΝ ΙΕΡΩΝ ΜΗΤΡΟΠΟΛΕΩΝ «ΤΟ ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΟΝ ΕΟΡΤΟΛΟΓΙΟΝ» 18-20 Σεπτεμβρίου 2006 - Βόλος
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου