ΑΓΙΟΣ ΜΑΚΑΡΙΟΣ ΜΥΛΩΝ Ένα ιστορικό εκκλησάκι της Σάμου με θαυματουργική παράδοση

Φορητή εικόνα του Αγίου Μακαρίου
από τον ομώνυμο ναό των
Μύλων Σάμου

Στο νοτιοανατολικό τμήμα της Σάμου και σε απόσταση 22 χλμ. από το Βαθύ, την ιστορική πρωτεύουσα του ακριτικού νησιού, βρίσκεται ανάμεσα σε απέραντους ελαιώνες και δροσερά περιβόλια εσπεριδοειδών το χωριό Μύλοι. Το χωριό κτίστηκε κατά τον 16ο αιώνα από τους πρώτους εποικιστές, που ήρθαν από την Πάτμο μαζί με τον Πάτμιο Νικόλαο Σαρακίνη και είναι ένα από τα παλαιότερα χωριά του νησιού. Την περίοδο του εποικισμού οι Μύλοι ονομαζόταν χωριό του Κιλίτζ Αλή Πασά, ο οποίος ήταν ο Τούρκος ναύαρχος, που επέτρεψε την εγκατάσταση μόνο χριστιανικών πληθυσμών στο νησί, και για μεγάλο χρονικό διάστημα ήταν η πρωτεύουσα της Σάμου. Αργότερα το χωριό πήρε την ονομασία Μύλοι από τους πολλούς νερόμυλους, που διέθετε παλαιότερα, αφού οι τρεις πηγές που βρίσκονται κοντά στο χωριό, τροφοδοτούν με τα άφθονα νερά τους τον ποταμό Ίμβρασο. Στα τέλη του 17ου αιώνα το χωριό ερημώθηκε εξαιτίας της ελονοσίας, που μάστιζε την πλούσια σε νερά περιοχή των Μύλων.

Σημαντικός σταθμός στην ιστορία αυτού του γραφικού και ιστορικού χωριού της Σάμου είναι, σύμφωνα με την προφορική λαϊκή παράδοση της περιοχής, το πέρασμα και η σύντομη διαμονή κατά τον 18ο αιώνα μιας εξέχουσας πνευματικής φυσιογνωμίας, του Αγίου Μακαρίου του Νοταρά Αρχιεπισκόπου Κορίνθου (1731 -1805). Ο ακλινής και αμετακίνητος στην πίστη και την εκκλησιαστική παράδοση Άγιος Μακάριος, που αναδείχθηκε ουρανόφρων επίσκοπος και ιεραπόστολος του Αιγαίου, Γενάρχης του Φιλοκαλισμού και ένθερμος αλείπτης νεομαρτύρων, φωτεινός ασκητής και πολύτιμος συγγραφέας, φτάνει στη Σάμο μετά την παραμονή του στην Πάτμο και αναζητά κατάλληλο τόπο για προσευχή και άσκηση. Τελικά ο εκλεκτός γόνος της παλαιάς αρχοντικής οικογένειας των Νοταράδων από τα Τρίκαλα Κορινθίας, Μακάριος Νοταράς, εγκαθίσταται στην περιοχή του χωριού Μύλοι, ακτινοβολώντας με τη φιλόθεη βιοτή και την αγιαστική του χάρη. Σύμφωνα με τον Σάμιο ιερομόναχο Ισίδωρο Κυριακόπουλο (1819 -1882), που είναι και ο συντάκτης της Ακολουθίας των Χαιρετισμών του Αγίου Μακαρίου, ο Γενάρχης του Φιλοκαλισμού έφτασε στη Σάμο μετά την αποχώρησή του από το Άγιο Όρος εξαιτίας της έριδας που δημιούργησε το κίνημα των Κολλυβάδων και προτού ιδρύσει μαζί με τον Όσιο Νήφωνα τον Χίο (1736 -1809) κατά το έτος 1775 την ιστορική Ιερά Μονή του Ευαγγελισμού της Θεοτόκου στην τοποθεσία Λευκάδα της Ικαρίας. (Ὄρος σὺ τό τοῦ Ἄθω καταλείψας, τρισμάκαρ, μετέβης πρός τήν Χίον καί Πάτμον· καί τήν Σάμον ἐν παρόδω ἰδών, … Χαῖρε, δι’ ὅν καί ἡ Σάμος τιμᾶται·) 

Ο ιστορικός ναός του Αγίου Μακαρίου στους Μύλους
Σάμου. Ανεγέρθηκε από τον μοναχό Κωνστάντιο,
πνευματικό τέκνο του Αγίου Μακαρίου.

Ο θεοφόρος ασκητής και ευκλεής ιεράρχης της Κορίνθου Μακάριος Νοταράς τιμάται στη Σάμο ως άγιος της Εκκλησίας από τις αρχές του 19ου αιώνα, λίγα μόλις χρόνια δηλαδή μετά την οσιακή του Κοίμηση στο μυροβόλο και αγιότοκο νησί της Χίου στις 17 Απριλίου του 1805. Ο Άγιος Μακάριος γίνεται ιδιαίτερα λαοφιλής στο χωριό Μύλοι, αφού του αφιερώνεται ιερός ναός. Επιπλέον προς τιμήν του καθιερώνεται η τέλεση ετήσιας θρησκευτικής πανηγύρεως με πανσαμιακή συμμετοχή στις 16 Μαΐου, η οποία περιλαμβάνει μεταξύ άλλων λιτανεία της παλαιάς εφέστιας εικόνος του Αγίου, διανομή στους προσκυνητές του παραδοσιακού σαμιακού φαγητού «κισκέκι», κατά δε τα παλαιότερα χρόνια η θρησκευτική πανήγυρη συνοδευόταν και με τριήμερο λαϊκό παραδοσιακό γλέντι. 

Ο ιερός ναός του Αγίου Μακαρίου στους Μύλους Σάμου.
Είναι ο δεύτερος αρχαιότερος ναός του Αγίου στην Ελλάδα.

Ο παλαιός και ιστορικός ναός του Αγίου Μακαρίου στους Μύλους της Σάμου ανεγέρθηκε από τον μοναχό Κωνστάντιο, πνευματικό τέκνο του Αγίου, τον οποίο ο Άγιος γνώρισε στην Ύδρα κατά την εκεί παραμονή του. Ο μοναχός Κωνστάντιος από σεβασμό και αγάπη στον γέροντά του, Άγιο Μακάριο, ανήγειρε τους δύο πρώτους ναούς στην Ελλάδα προς τιμήν του. Ο πρώτος ναός ανεγέρθηκε το 1815 στο χωριό Ελάτα της Χίου, όπως μαρτυρεί η σχετική επιγραφή στο υπέρθυρο της εισόδου του ναού, και ο δεύτερος ναός στο χωριό Μύλοι της Σάμου, ο οποίος υπολογίζεται ότι ανεγέρθηκε μεταξύ των ετών 1820 και 1825. Αυτό αποδεικνύεται από την επιγραφή «ΚΟΝCΤΑΤΙΩΝ ΚΩSANTIO ΙΕΡΟΜΟΝΑΧΟΥ 1822», που φέρει το ασημένιο πουκάμισο της πρόσφατα συντηρημένης εφέστιας και θαυματουργής εικόνος του Αγίου Μακαρίου. Η παλαιά αυτή εικόνα φυλάσσεται στον ιερό ενοριακό ναό του Αγίου Χαραλάμπους Μύλων και συγκαταλέγεται ως μία από τις παλαιότερες του Αγίου. Είναι προφανές, ότι ο μοναχός Κωνστάντιος μαζί με την επιμέλεια για τη φιλοτέχνηση της εικόνος του Αγίου, φρόντισε και για την ανέγερση του ναού του. Άλλωστε το 1830 σε απογραφή των κληρικών της Σάμου αναφέρεται ο μοναχός Κωνστάντιος ως κτίτωρ και κάτοικος του πλησίον των Μύλων εξωκκλησίου «ο Άγιος Μακάριος». 

Άποψη από το εσωτερικό του Ιερού Ναού
Αγίου Μακαρίου Μύλων.

Το ιστορικό εκκλησάκι του Αγίου Μακαρίου των Μύλων αποτελεί σημείο ευλαβικής αναφοράς για τους κατοίκους της περιοχής και έχει μεγάλη θαυματουργική παράδοση. Λίγα χρόνια πριν το 1940 υπήρχε δίπλα στον ναό το αγίασμα του Αγίου Μακαρίου, το οποίο στέρεψε, αφού σύμφωνα με την τοπική λαϊκή παράδοση κρύφτηκε στην πηγή του ένα παράνομο ζευγάρι. Αναρίθμητα είναι τα θαύματα, τα οποία διηγούνται οι ευσεβείς κάτοικοι των Μύλων και των χωριών της ευρύτερης περιοχής, αφού ο Άγιος προσφέρει μέχρι σήμερα πλούσια την ευλογία και τη θαυματουργική του χάρη σ’ αυτούς που τον επικαλούνται με πίστη και ευλάβεια. Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός ότι όσοι αντιμετώπιζαν προβλήματα υγείας ή έπασχαν από σοβαρή ασθένεια, συνήθιζαν να τελούν Θεία Λειτουργία στο ιστορικό εκκλησάκι του Αγίου επικαλούμενοι τη θαυματουργική του μεσιτεία. 

Ένα από τα πολλά θαύματα, που με τη χάρη του Θεού τέλεσε ο Άγιος, είναι και το ακόλουθο, όπως το έχει διηγηθεί η Αναστασία Βακεντή από τη Χώρα της Σάμου. Η κόρη της ήταν βαριά άρρωστη και επειδή η υγεία της χειροτέρευε ολοένα και περισσότερο, έστρεψαν η μητέρα και η θεία της τις ελπίδες τους στον Θεό και τους αγίους. Όλη τη νύχτα παρακαλούσαν οι δυο γυναίκες τους αγίους να θεραπεύσουν την άρρωστη κοπέλα. Ξαφνικά άκουσαν βήματα από βαριά παπούτσια στη σκάλα, που οδηγεί στην ταράτσα του σπιτιού. Άνοιξαν την πόρτα για να δουν ποιος ήρθε, αλλά δεν βρήκαν κανένα έξω από το σπίτι. Στη συνέχεια ανέβηκαν τη σκάλα, αλλά και πάλι δεν είδαν κανένα. Μετά από το απρόσμενο αυτό συμβάν, πήγαν και κοιμήθηκαν. Κατά τη διάρκεια της νύχτας η άρρωστη κόρη είδε στον ύπνο της, ότι ήταν στην ταράτσα του σπιτιού της θείας της και έβλεπε πάρα πολύ κόσμο να πηγαίνει προς τους Μύλους. Αυτή η κοσμοσυρροή εντυπωσίασε την κοπέλα και την έκανε να απορήσει. Φώναξε λοιπόν σε μία γυναίκα και τη ρώτησε, πού πηγαίνει όλος αυτός ο κόσμος. Η γυναίκα απάντησε, ότι ο κόσμος πηγαίνει στον Άγιο Μακάριο, ο οποίος περιμένει και την άρρωστη κοπέλα να πάει εκεί. Όταν το πρωί η άρρωστη κόρη ξύπνησε και σηκώθηκε από το κρεβάτι, ήταν εντελώς υγιής. Για να ευχαριστήσει μάλιστα τον θαυματουργό Άγιο Μακάριο, πήγε στο εκκλησάκι του Αγίου και άναψε μία λαμπάδα. 

Αλλά τα θαύματα του Αγίου, όπως τα διέσωσε η προφορική παράδοση των κατοίκων της Σάμου, δεν σταματούν εδώ. Ο Άγιος Μακάριος, του οποίου «τὰ ὀστά μετὰ θὰνατον ἐτίμησεν ὁ Θεός εὐωδίᾳ καὶ θαὺμασι πλεὶστοις», τιμά και προστατεύει εδώ και δύο αιώνες από την οσιακή του Κοίμηση το ιστορικό και ευλογημένο νησί της Σάμου και τους ευσεβείς κατοίκους του, παρέχοντας πλούσια την αγιαστική και θαυματουργική του χάρη σ’ αυτούς, που τον τιμούν και ζητούν τη μεσιτεία και τη βοήθειά του στα ποικίλα προβλήματα της ζωής. 

Αριστείδης Γ. Θεοδωρόπουλος 

Εκπαιδευτικός 

Βιβλιογραφία 

· Βαρβούνη Μ.Γ., Λαϊκή Λατρεία και θρησκευτική συμπεριφορά των κατοίκων της Σάμου, Πνευματικό Ίδρυμα Σάμου «Νικόλαος Δημητρίου», Αθήνα 1992. 

· Θεοδωροπούλου Αριστείδου Γ., Ο Άγιος Μακάριος ο Νοταράς Αρχιεπίσκοπος Κορίνθου (1731 -1805), Δελτίο Ιδρύματος Κορινθιακών Μελετών, τεύχος 40, Κιάτο 2006 

· Κρητικίδου Εμμανουήλ Ι., Τοπογραφία αρχαία και σημερινή της Σάμου, Ερμούπολη 1869 

· Πτίνη Κώστα Ι., Ιστορία της Σάμου, Β΄ Έκδοση, Σάμος 1995 

· Χαροκόπου Αντωνίου Ν., Ο Άγιος Μακάριος ο Νοταράς Μητροπολίτης Κορίνθου (1731 -1805), Εκδοτικός Οίκος «Αστήρ», Αθἠναι 2001