ΑΓΙΟΣ ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ ΜΥΤΙΛΗΝΗΣ

Εικόνα 1 

Ο ιστορικός Μητροπολιτικός Ναός της Μυτιλήνης με το τεθησαυρισμένο ιερό σκήνωμα του πολιούχου Αγίου Θεοδώρου του Βυζαντίου

Στο ιστορικό κέντρο της παλαιάς πόλεως της Μυτιλήνης βρίσκεται ο Μητροπολιτικός Ναός του Αγίου Αθανασίου, ο οποίος υπολογίζεται ότι είναι κτισμένος τουλάχιστον από τον 17ο αιώνα, αφού σύμφωνα με πρακτικό που σώζεται στον Α΄ παλαιό κώδικα της Μητροπόλεως Μυτιλήνης ανακαινίσθηκε κατά τα έτη 1706 -1707. Ήδη από το έτος 1798 φυλάσσεται στον ναό ως πολύτιμος θησαυρός το σκήνωμα του πολιούχου της Λέσβου Αγίου νεομάρτυρος Θεοδώρου του Βυζαντίου, ο οποίος μαρτύρησε δι’ απαγχονισμού έξω από τα τείχη του κάστρου της Μυτιλήνης στις 17 Φεβρουαρίου 1795 και διέσωσε την πόλη από τη θανατηφόρο επιδημία της πανώλης το 1832. Γι’ αυτό τον λόγο ο επ’ ονόματι του Αγίου Αθανασίου Μητροπολιτικός Ναός της Μυτιλήνης αποτελεί λαοφιλές παλλεσβιακό προσκύνημα και είναι γνωστός στον ευσεβή λεσβιακό λαό και ως Άγιος Θεόδωρος. 

Εικόνα 2

Ο τρισυπόστατος αυτός ιστορικός ναός ανήκει στον τύπο της σταυροειδούς τρίκλιτης βασιλικής με εγγεγραμμένο θόλο και έχει μήκος 27μ., πλάτος 12μ. και ύψος 10μ. Ιδιαίτερα εντυπωσιακό είναι το μνημειώδες γοτθικό κωδωνοστάσιο του ναού ύψους τριάντα τριών μέτρων, το οποίο ανεγέρθηκε το 1882 από πελεκητές πέτρες από τα λατομεία Σαρμοσάκ της Μ. Ασίας και αποτελεί αρχιτεκτονικό κόσμημα και ιστορικό σύμβολο για την πόλη της Μυτιλήνης. 

Εικόνα 3

Ο ναός του Αγίου Αθανασίου ανακηρύχθηκε Μητροπολιτικός κατά το έτος 1721 επί αρχιερατείας του Μητροπολίτου Μυτιλήνης Νικοδήμου Αϊναζή (1708-1722) και έχει ιδιαίτερα μεγάλη καλλιτεχνική αξία, αφού κοσμείται με θαυμάσιο ξυλόγλυπτο τέμπλο που χρονολογείται στις αρχές του 18ου αιώνα και το οποίο μαζί με τη σκεπασμένη με κιβώριο ξυλόγλυπτη Αγία Τράπεζα στο Ιερό Βήμα, θεωρούνται από τα ωραιότερα δείγματα της μεταβυζαντινής ξυλογλυπτικής τέχνης στο νησί της Λέσβου. Της ίδιας τεχνοτροπίας και χρονολογικής περιόδου είναι και ο ωραιότατος ξυλόγλυπτος αρχιερατικός θρόνος, ο οποίος φέρει την επιγραφή «1738 Μαΐου 6». Από τις φορητές εικόνες του αριστουργηματικού τέμπλου αξιομνημόνευτη είναι η εικόνα του Ιησού Χριστού, η οποία προέρχεται από τη Μ. Ασία και χρονολογείται τον 16ο αιώνα, ενώ στο πάνω μέρος του τέμπλου υπάρχουν σε δύο σερές 68 εικόνες διαστάσεων 0,34 Χ 0,26. Αξιόλογα είναι και τα εκκλησιαστικά κειμήλια του Μητροπολιτικού Ναού του Αγίου Αθανασίου, όπως το χρυσοκέντητο επιτραχήλιο του 1644 του Οικουμενικού Πατριάρχου Ιωαννικίου του Β΄ και η λειψανοθήκη με μικρά τεμάχια λειψάνων διαφόρων αγίων. Ο ναός ιστορήθηκε το 1901 με αναγεννησιακής τεχνοτροπίας τοιχογραφίες από τον γνωστό Λέσβιο ζωγράφο Βασίλειο Κεσανλή. 

Εικόνα 4

Στο κέντρο του ναού και κάτω από τον δικέφαλο αετό υπάρχει κρύπτη, η οποία από το 1707 μέχρι και το 1783 χρησίμευε ως τόπος ταφής των Μητροπολιτών της Μυτιλήνης. Από το 1798 μέχρι και το 1832 φιλοξένησε το σεπτό λείψανο του πολιούχου Αγίου Θεοδώρου του Βυζαντίου, το οποίο από το 1935 φυλάσσεται μέσα σε αργυρά λάρνακα διακοσμημένη με ωραιότατες ανάγλυφες παραστάσεις. Η λάρνακα αυτή λιτανεύεται πανδήμως με ιδιαίτερη λαμπρότητα και με τη συμμετοχή χιλιάδων χριστιανών την Κυριακή του Παραλύτου (Δ΄ Κυριακή από το Πάσχα) μετά από τη θέσπιση διά βασιλικού διατάγματος παλλεσβιακής πανηγύρεως την ημέρα εκείνη επ’ ευκαιρία της εορτής της ανακομιδής του ιερού λειψάνου και της δι’ αυτού θαυματουργικής διασώσεως της πόλεως Μυτιλήνης από την επιδημία της πανώλης κατά το έτος 1832. Στο σημείο αυτό αξίζει να αναφερθεί και η φυλασσόμενη στον Μητροπολιτικό Ναό εικόνα του Αγίου Θεοδώρου του Βυζαντίου, που ιστορήθηκε το 1806, δηλαδή μόλις έντεκα έτη μετά από τη μαρτυρική τελείωση του νεομάρτυρος και η οποία συγκαταλέγεται ως μία από τις παλαιότερες και ωραιότερες εικόνες του πολιούχου αγίου της Λέσβου. 

Εικόνα 5

Εικόνα 6

Ο ιστορικός Μητροπολιτικός Ναός του Αγίου Αθανασίου αποτελεί κέντρο της λατρευτικής και κατά τα παλαιότερα χρόνια της κοινωνικής και κοινοτικής ζωής της Μητροπόλεως Μυτιλήνης, αφού σ’ αυτόν τον ναό κατά την περίοδο της Οθωμανοκρατίας ο υπόδουλος Μυτιληνιός προσερχόταν για να προσευχηθεί και να ενισχυθεί πνευματικά, αλλά και οι δημογέροντες σ’ αυτόν συναθροίζονταν για να συζητήσουν τα προβλήματά τους. Σήμερα ο Μητροπολιτικός Ναός του Αγίου Αθανασίου Μυτιλήνης αποτελεί για κάθε φιλάγιο, φιλίστορα και φιλόκαλο κάτοικο και επισκέπτη της ευλογημένου και αγιοτόκου νήσου Λέσβου σημείο ιστορικής, καλλιτεχνικής και προσκυνηματικής αναφοράς και μελέτης, ταυτόχρονα δε αποτελεί αναπόσπαστο μέρος της λεσβιακής πολιτιστικής κληρονομιάς και της λατρευτικής ζωής του ευσεβούς λαού του μεγαλύτερου νησιού του Αιγαίου. 

Αριστείδης Γ. Θεοδωρόπουλος 

Εκπαιδευτικός 

Βιβλιογραφία 

· Δουμούζη Γρηγορίου Α., Πρωτοπρεσβυτέρου, Τα ξυλόγλυπτα της Ιεράς Μητροπόλεως Μυτιλήνης, Έκδοση Ιεράς Μητροπόλεως Μυτιλήνης 2010 

· Δουμούζη Γρηγορίου Α., Πρωτοπρεσβυτέρου, Παλαιοχριστιανικά Βυζαντινά Μνημεία και Προσκυνήματα της Λέσβου, Έκδοση Ένωσης Ξενοδόχων Λέσβου, Μυτιλήνη 2011 

· Σπανού Αποστόλου Φ., Ναοί και Μοναστήρια της Μητροπόλεως Μυτιλήνης, Έκδοση Ιεράς Μητροπόλεως Μυτιλήνης 2003 

· Σωτηρίου Γεωργίου Π., Ο Άγιος Θεόδωρος ο Βυζάντιος Πολιούχος Μυτιλήνης, Μυτιλήνη 1996


Εικόνες

1. Ο ιστορικός Μητροπολιτικός Ναός του Αγίου Αθανασίου Μυτιλήνης με το ύψους τριάντα τριών μέτρων κωδωνοστάσιό του.
2. Η πρόσοψη του Μητροπολιτικού Ναού του Αγίου Αθανασίου.
3. Η σκεπασμένη με κιβώριο ξυλόγλυπτη Αγία Τράπεζα στο Ιερό Βήμα.
4. Το ξυλόγλυπτο κουβούκλιο με την αργυρά λάρνακα, όπου φυλάσσεται το σεπτό λείψανο του πολιούχου Αγίου Θεοδώρου του Βυζαντίου.
5. Το αριστουργηματικής τέχνης ξυλόγλυπτο τέμπλο του ναού.
6. Το εντυπωσιακό γοτθικό κωδωνοστάσιο του ναού.