Το τρισμακάριστον Ξύλον

"Καί καθὼς Μωϋσῆς ὕψωσε τὸν ὄφιν ἐν τῇ ἐρήμῳ, οὕτως ὑψωθῆναι δεῖ τὸν υἱὸν τοῦ ἀνθρώπου" (Ιω. γ' 14)

Το χάλκινο φίδι 

Είναι γνωστή η ιστορία του χάλκινου φιδιού. Λόγω της αγανακτήσεως του αχαρίστου λαού ο Θεός έστειλε φίδια, που σκόρπιζαν τον θάνατο. Ο Θεός όμως πάλι λυπήθηκε τον λαό και διέταξε τον Μωϋσή να κατασκευάση ένα χάλκινο φίδι, και όταν το έβλεπαν οι Ισραηλίτες εθεραπεύοντο από τα δαγκώματα των φιδιών. Το ιστορικό αυτό γεγονός προσαρμόζεται κατά δυο τρόπους στην περίπτωσι του Κυρίου, σύμφωνα με δυο εκκλησιαστικές ερμηνείες.

Κατά την πρώτη ερμηνεία το χάλκινο φίδι είναι τύπος του Εσταυρωμένου Χριστού. Όπως εκείνο είχε μεν σχήμα φιδιού δεν είχε όμως δηλητήριο, έτσι και ο Χριστός είχε μεν σώμα ανθρώπινο, αλλά δεν είχε την αμαρτία. Οι Ισραηλίτες έβλεπαν το χάλκινο φίδι και εθεραπεύοντο από τα δαγκώματα των πραγματικών φιδιών. Οι Χριστιανοί βλέπουν τον Εσταυρωμένο Κύριο, λαμβάνουν την Χάρι και θεραπεύονται από τα δαγκώματα των νοητών φιδιών, των πονηρών πνευμάτων. Ο Εσταυρωμένος μας χαρίζει υγεία πνευματική, κάθαρσι ψυχική, αιώνια ζωή, ειρήνη ανεκλάλητη.

Κατά την δεύτερη ερμηνεία το χάλκινο φίδι δεν είναι τύπος του Χριστού, αλλά αντίτυπός Του. Έτσι ερμηνεύει την περίπτωσι αυτή ο άγιος Γρηγόριος ο Θεολόγος σε ομιλία του στο Πάσχα. Δηλ. το χάλκινο φίδι είναι τύπος της νεκρώσεως του νοητού όφεως, του διαβόλου, που έγινε με την σταυρική θυσία του Χριστού. "καὶ σώζει τοὺς εἰς αὐτὸν ὁρῶντας, οὐχ ὅτι ζῇ πιστευόμενος, ἀλλ' ὅτι νενέκρωται...". Με άλλα λόγια ο Χριστιανός που πιστεύει ότι ο διάβολος ενεκρώθη και έχασε την δύναμί του από την μεγάλη δύναμι του Χριστού, αυτός σώζεται και προχωρεί στην πνευματική του ζωή.

Και στις δυο αυτές ερμηνείες, ότι δηλ. το χάλκινο φίδι είναι ή τύπος του Εσταυρωμένου Χριστού ή αντίτυπός Του, δείχνουν ένα πράγμα. Ότι ο Σταυρός του Χριστού είναι μεγάλη δύναμι, ενέκρωσε το κράτος του διαβόλου και δια της δυνάμεώς του νικούμε όλες τις δυνάμεις του πονηρού.

Το μυστήριο του Σταυρού.

Πολλά γεγονότα της Παλαιάς Διαθήκης προτυπώνουν τον Σταυρό του Χριστού, όπως η ράβδος του Μωϋσέως, που άνοιξε και έκλεισε την Ερυθρά θάλασσα, το ξύλο που γλύκανε τα πικρά νερά της Μερρά κλπ. Πρέπει όμως να παρατηρηθή ότι τα γεγονότα αυτά δεν είναι απλές προτυπώσεις του Σταυρού, αλλά βίωσι του μυστηρίου του Σταυρού. Σταυρός, κατά τους αγίους Πατέρας, είναι η προαιώνια ενέργεια του Θεού, που έσωσε τους ανθρώπους προ του Νόμου, μετά τον Νόμο, προ της ενανθρωπήσεως, κατά την ενανθρώπησι και μετά από αυτήν.

Ο άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς σε μια ομιλία του αναπτύσσει αυτή την θεμελιώδη αλήθεια της Εκκλησίας. Ένας είναι ο Σταυρός, αλλά οι φίλοι του είναι πολλοί. Υπάρχουν φίλοι του Σταυρού και πριν ακόμη εμφανισθή. Το μυστήριό Του και η Χάρι Του ενεργούσε και στους Προπάτορας. Η εντολή του Θεού στον Αβραάμ να εξέλθη από την πατρίδα του και την συγγένειά του, η φωνή που καλούσε τον Μωϋσή να ανέλθη στο Όρος Σινά, είναι η βίωσι του μυστηρίου του Σταυρού.

Η ενέργεια του Σταυρού είναι τριπλή. Η πρώτη είναι η φυγή από την αμαρτία, η δεύτερη η φυγή της αμαρτίας από μας και η τρίτη η θεωρία της δόξης του Θεού δια του μυστηρίου του Σταυρού, δια την εν Χάριτι ασκήσεως. Το ιστορικό γεγονός της Σταυρώσεως καταλλάσσει τον άνθρωπο, διότι η ανθρώπινη φύσι δια της υποστατικής ενώσεως έγινεν κατά φύσι πηγή του ακτίστου μυστηρίου του Σταυρού, κατά την διατύπωσι σύγχρονου ορθόδοξου θεολόγου. Άρα δεν πρόκειται για απλή προτύπωσι του Σταυρού στην Παλαιά Διαθήκη, αλλά για βίωσι της σωτηρίας δια του Σταυρού.

Η ενέργεια του Σταυρού

Τα όσα εγράφησαν, που είναι λίγο δύσκολα στην διατύπωσι, γιατί δεν ξέρουμε πως απλούστερα να τα γράψουμε, μας δείχνουν ότι το σημείο του Σταυρού δεν είναι απλό σχήμα, αλλά το σημείο εκείνο που μεταδίδει τις ενέργειες του Χριστού. Η μεγάλη δύναμι του Σταυρού δεν οφείλεται σ' αυτό καθ' εαυτό το σχήμα, αλλά στον Χριστό που είναι Εσταυρωμένος πάνω σ' αυτό. Ο Σταυρός είναι εικόνα του Εσταυρωμένου και δεν νοείται χωρίς Αυτόν. Από Αυτόν αντλεί την δύναμι και την Χάρι.

Επομένως ο Σταυρός δεν είναι μαγικό όργανο, αλλά "η ζωοποιός δύναμις των θείων ενεργειών". Έτσι εξηγείται ότι η σφράγισι δια του Σταυρού είναι το απαραίτητο γνώρισμα όλων των μυστηρίων και των μυστηριακών τελετών της Εκκλησίας. Π.χ. το νερό της Κολυμβήθρας αγιάζεται δια της καθόδου του Παναγίου Πνεύματος και δια της σχηματίσεως του Σταυρού. Το ίδιο γίνεται και στο μυστήριο της Θείας Ευχαριστίας. Στο "Μεταβαλὼν τῷ Πνεύματί σου τῷ Ἁγίῳ." ο Ιερεύς σφραγίζει τα Δώρα και μεταβάλλονται σε Σώμα και Αίμα Χριστού. Στο Μυστήριο του γάμου με την εκφώνησι του Ιερέως "στέφεται ο δούλος του Θεού...την δούλην του Θεού..."σχηματίζει τον Σταυρό. Γι' αυτό τονίζει ο άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς ότι "όχι μόνον ο λόγος του σταυρού και το μυστήριο, αλλά και το σχήμα είναι θείο και προσκυνητό, διότι είναι η σφραγίδα σεβασμία και τελειωτική όλων των θαυμασίων και ανεκφράστων αγαθών, τα οποία προέρχονται από τον Θεό".

Γιατί κάνουμε τον σταυρό μας

Οι λόγοι για τους οποίους κάνουμε τον Σταυρό μας επάνω μας είναι πολλοί. Θα αρκεσθούμε στην απαρίθμησι των κυριωτέρων. Πρώτον εκφράζουμε την ευγνωμοσύνη μας προς τον Χριστό, που μας αγάπησε μέχρι Σταυρού και μας έσωσε. Δεύτερον ζητάμε την Χάρι και την ευλογία Του για να νικήσουμε τα πάθη και να εκδιώξουμε τον πολυμήχανο εχθρό. Τρίτον σχηματίζουμε επάνω μας τον Σταυρό για να σταυρώσουμε τους κακούς λογισμούς, τις πονηρές επιθυμίες και την αχαλίνωτη και διεστραμμένη θέλησι, που μας απομακρύνει από τον δρόμο του Θεού. Τέταρτον με το σχήμα της χειρός ομολογούμε το δόγμα της Αγίας Τριάδος και το δόγμα της ασυγχύτου και αδιαιρέτου ενώσεως της θείας και ανθρωπίνης φύσεως στο Πρόσωπο του Χριστού. Με τα τρία δάκτυλα ενωμένα ομολογούμε την Αγία Τριάδα και με τα άλλα δυο την Θεανδρικότητα του Χριστού. Πέμπτον ομολογούμε ότι θα ζήσουμε σταυρική ζωή, θα αγαπήσουμε την άσκησι, θα θυσιάσουμε και την ζωή μας αν ο Κύριος το επιτρέψη, όπως το έκαναν οι άγιοι Μάρτυρες και γενικά, όπως έζησαν όλοι οι άγιοι. Γι' αυτό όταν ασπαζώμαστε τις εικόνες τους κάνουμε το σημείο του Σταυρού.

Η δύναμί μας, η δόξα μας και η ελπίδα της σωτηρίας μας είναι ο Τίμιος του Κυρίου Σταυρός, ο οποίος αντλεί δύναμι από τον Εσταυρωμένο Κύριο. Γι' αυτό σταυρώνοντας το σώμα μας, ας προσευχώμαστε με όλη την δύναμι της ψυχής μας: "Σταυρέ τοῦ Χριστοῦ σῶσον ἡμᾶς τῇ δυνάμει σου"

Από το βιβλίο "Οσμή Γνώσεως" σελ. 161-164 του Αρχιμ. Ιεροθέου Βλάχου (νυν Μητροπολίτου Ναυπάκτου και Αγίου Βλασίου)