Ο Όσιος Νήφων (1736 – 1809) από το χωριό Πατρικά της νότιας Χίου.

ΚΗΡΥΓΜΑ ΣΤΟΝ ΙΕΡΟ ΝΑΟ ΑΓΙΟΥ ΓΕΩΡΓΙΟΥ ΠΑΤΡΙΚΩΝ 

Κυριακή 28 Δεκεμβρίου 2014 Κυριακάτικη Θεία Λειτουργία 

Θεολόγος – Καθηγητής: κ. Καρατζάς Κων/νος

Ο Όσιος Νήφων (1736 – 1809) από το χωριό Πατρικά της νότιας Χίου.

Αδελφοί μου, το σημερινό μας κήρυγμα έχει ως θέμα του τη ζωή και τη δράση ενός συγχωριανού σας Αγίου του οποίου την ιερή μνήμη τιμούμε σήμερα. Πρόκειται για τον Όσιο Νήφωνα τον επονομαζόμενο ως ηγιασμένο των Κολλυβάδων και ως νέο κοινοβιάρχη, ο οποίος έζησε το 18ο αιώνα, την περίοδο δηλαδή που το νησί μας, η Χίος ήταν υπόδουλο στους μουσουλμάνους στο θρήσκευμα Τούρκους.

Πιο συγκεκριμένα, ο Όσιος Νήφων γεννήθηκε το 1736 εδώ στο χωριό σας, τα Πατρικά, γι’ αυτό άλλωστε υπάρχει και προσκυνητάρι προς τιμήν του κοντά στην είσοδο του χωριού. Το κοσμικό, το βαφτιστικό του όνομα δηλαδή ήταν Νικόλαος. Καταγόταν από τη γενιά των Νικολαράδων. Σε νηπιακή ηλικία έχασε τους γονείς του από επιδημία πανώλης. Την ανατροφή του ανέλαβε τότε μια θεία του. Όταν ο Νήφων έφτασε στην εφηβική ηλικία, έφυγε για την Κωνσταντινούπολη. Εκεί ασχολήθηκε με το εμπόριο. Όμως, το απροσδόκητο και συνταρακτικό γεγονός της δολοφονίας ενός στενού του φίλου από κάποιο γενίτσαρο, γέμισε την ψυχή του με θλίψη και απόγνωση. Το θλιβερό αυτό γεγονός τον ανάγκασε να εγκαταλείψει την Κωνσταντινούπολη, να εγκαταλείψει τα εγκόσμια και να αναχωρήσει για το Άγιο Όρος. Πρώτος σταθμός του Αγίου Νήφωνα ήταν η Μονή της Μεγίστης Λαύρας, το παλαιότερο και μεγαλύτερο μοναστήρι της Αγιορείτικης μοναστικής πολιτείας. Ωστόσο, μετά από σύντομο χρονικό διάστημα αναχώρησε για τη Σκήτη του Παντοκράτορος, τη σημερινή Καψάλα, όπου εκάρη μοναχός με το όνομα Νήφων. Παρόλο που ποτέ δεν φοίτησε σε σχολείο, ο Νήφων κατανοούσε την Αγία Γραφή και τα συγγράμματα των Μεγάλων Πατέρων της Εκκλησίας μας με τη χάρη του Αγίου Πνεύματος, ενώ ιδιαίτερη ευλάβεια έτρεφε προς το πρόσωπο της Παναγίας. Σύμφωνα με τον κορυφαίο Σκιαθίτη διηγηματογράφο Αλέξανδρο Παπαδιαμάντη ο Όσιος Νήφων ασκήτεψε μαζί και με άλλους ενάρετους μοναχούς στην ερημική Σκήτη του Αγίου Βασιλείου ψηλά στο όρος Άθως. Εξαιτίας, όμως, της ταραχώδους, επεισοδιακής και θλιβερής κατάστασης που επικράτησε στο Άγιο Όρος λόγω του πνευματικού κινήματος των Κολλυβάδων, ο Νήφων, ο οποίος είχε εν τω μεταξύ χειροτονηθεί ιερέας, αποφάσισε να εγκαταλείψει την Αθωνική μοναστική πολιτεία για τα νησιά του Αιγαίου. Βασική αιτία της διένεξης ήταν η άρνηση των Κολλυβάδων πατέρων να τελέσουν μνημόσυνα την Κυριακή, η οποία ως γνωστόν είναι η ημέρα της Αναστάσεως του Χριστού και ως εκ τούτου έχει πανηγυρικό χαρακτήρα.

Πρώτος σταθμός του Οσίου Νήφωνα ήταν η αγαπημένη του πατρίδα, η Χίος. Μετά, όμως, από μία σύντομη παραμονή μετέβη μαζί με τη συνοδεία του στη Σάμο, όπου για λίγους μήνες έμειναν στο παλαιό μοναστηράκι της Αγίας Κυριακής κοντά στο χωριό Μαραθόκαμπος. Από τη Σάμο ο Όσιος Νήφων μαζί με τους ιερομονάχους Γρηγόριο τον Νισύριο, Αθανάσιο τον Αρμένιο και Αρσένιο τον Μωραΐτη έφτασαν το 1773 στην υπό ρωσική κατοχή τότε Νάξο, όπου σύμφωνα με την παράδοση διέμειναν στο ιστορικό μοναστήρι του Αγίου Δημητρίου στην κοιλάδα των Χαλάντρων. Μετά τη Νάξο μετέβησαν στην Πάτμο το 1774. Στη συνέχεια, ο Όσιος Νήφων μαζί με τον Γρηγόριο τον Νισύριο επισκέφτηκαν τους Λειψούς, όπου από μεγάλη ευλάβεια προς το πρόσωπο της Υπεραγίας Θεοτόκου έκτισαν στην ερημική τοποθεσία Ρωμάνι το εκκλησάκι – ησυχαστήριο του Ευαγγελισμού της Θεοτόκου. Στους Λειψούς ο Όσιος Νήφων έμεινε λίγους μήνες, αφού οι πειρατικές επιδρομές τον ανάγκασαν να εγκαταλείψει το νησί και να μεταβεί στους Φούρνους γύρω στο 1775, όπου και εδώ ανήγειρε εκκλησάκι – ησυχαστήριο προς τιμήν του Ευαγγελισμού της Θεοτόκου. Το ίδιο έτος ξεκίνησε και η ανέγερση της Ιεράς Μονής του Ευαγγελισμού της Θεοτόκου στην τοποθεσία Λευκάδα, η οποία βρίσκεται σε μικρή απόσταση από τον Άγιο Κήρυκο, την πρωτεύουσα της Ικαρίας. 

Το ιστορικό μοναστήρι του Ευαγγελισμού της Θεοτόκου της Ικαρίας υπήρξε το ευλογημένο πνευματικό καταφύγιο των θεοφόρων κολλυβάδων ασκητών και κατέστη ένα υποδειγματικό κοινόβιο, αφού επί των ημερών του κτήτορος Οσίου Νήφωνος ο αριθμός των μοναχών έφθασε τους εικοσιπέντε. Είναι επίσης αξιοσημείωτο το γεγονός, ότι οι κάτοικοι της Ικαρίας αγάπησαν ιδιαίτερα το κολλυβαδικό αυτό μοναστήρι με την αβραμιαία φιλοξενία, αφού γνώριζαν ότι οι πύλες της μονής ήταν πάντα ανοιχτές για όλους τους επισκέπτες, οι οποίοι έβρισκαν πλούσιο φαγητό και χώρο για να αναπαυθούν. Επιπλέον, πλήθος κόσμου κατέφθανε στο μοναστήρι για να εξομολογηθεί και να καθοδηγηθεί πνευματικά από τον πράο, διακριτικό και διορατικό Γέροντα Νήφωνα, ο οποίος κατέστησε το μοναστήρι κέντρο παιδείας και πνευματικής άσκησης για τους υποψήφιους κληρικούς. 

Το 1778 ο Σκιαθίτης απόφοιτος της Πατμιάδας σχολής Γρηγόριος Χατζησταμάτης πληροφορήθηκε για τον ενάρετο Γέροντα Νήφωνα και το περίφημο μοναστήρι του Ευαγγελισμού της Θεοτόκου στην Ικαρία και αποφασίζει να εγκαταλείψει την Πάτμο, όπου βρισκόταν, και να καταφύγει στην περιώνυμη κολλυβαδική μονή. Εκεί εκάρη μοναχός και πρότεινε στον Νήφωνα να φύγουν από την Ικαρία και να εγκατασταθούν στη Σκιάθο, όπου ο πατέρας του Γρηγορίου διέθετε μεγάλη κτηματική περιουσία. Έτσι, το 1794 έφτασαν στη Σκιάθο και μέσα σε τρία χρόνια ανέγειραν Ιερά Μονή επ’ ονόματι του Ευαγγελισμού της Θεοτόκου, η οποία μάλιστα κατέστη πατριαρχικό σταυροπήγιο και στη συνέχεια αναδείχθηκε ως το πνευματικό κέντρο και καταφύγιο για τους κατοίκους της Σκιάθου κατά τη σκοτεινή περίοδο της Τουρκοκρατίας. Μάλιστα, το Σεπτέμβριο του 1807 έφτασαν εκεί καταδιωκόμενοι από τους Τούρκους 1.400 κλεφταρματολοί από όλη την Ελλάδα. Στη μεγάλη αυτή σύναξη των καπεταναίων και αγωνιστών ο Γέροντας Νήφων ευλόγησε την πρώτη ελληνική σημαία, η οποία στην Εθνοσυνέλευση της Επιδαύρου το 1822 ορίστηκε ως ο επίσημος τύπος της σημαίας του έθνους μας. 

Αλλά, ο Όσιος Νήφων άρχισε σιγά – σιγά να επιζητά περισσότερη ησυχία και απομόνωση και γι’ αυτό αποφάσισε να επιστρέψει στην αγαπημένη του Ικαρία. Όμως, την επιθυμία του αυτή δεν την πραγματοποίησε ποτέ, γιατί τον Δεκέμβριο του 1809 προαισθανόμενος το επίγειο τέλος του, κάλεσε έξι υποτακτικούς του και τους όρισε να πάνε στην Ικαρία για να ανακαινίσουν το ιστορικό μοναστήρι, το οποίο τόσο πολύ αγάπησε. Έτσι, στις 28 Δεκεμβρίου 1809 ο Όσιος Νήφων εγκατέλειψε την επίγεια ζωή. Ενταφιάστηκε στο κοιμητήριο της Μονής του Ευαγγελισμού της Σκιάθου και όλοι έγιναν μάρτυρες του πρώτου θαύματος: ένας μοναχός, ο οποίος για πολλά χρόνια ήταν παράλυτος, θεραπεύτηκε, αφού ασπάσθηκε με ευλάβεια το τίμιο σκήνωμα του μακαριστού Γέροντος. Το 1812 πραγματοποιήθηκε η ανακομιδή των ιερών λειψάνων του Οσίου, τα οποία εξέπεμψαν άρρητη ευωδία, γεγονός που αποτέλεσε ένδειξη και πιστοποίηση της αγιότητας και θαυματουργικότητάς του. 

Σήμερα, 205 χρόνια μετά την οσιακή κοίμηση του Οσίου Νήφωνα οι χριστιανοί διανύοντας μια περίοδο βαθιάς οικονομικής, πνευματικής και ηθικής κρίσης καλούμαστε να διδαχθούμε και να αφυπνιστούμε πνευματικά μιμούμενοι τη βαθιά πίστη προς το Θεό που ο Νήφων επέδειξε με την αγία ζωή του και με το γνήσιο ορθόδοξο εκκλησιαστικό φρόνημά του. Καλούμαστε να καλλιεργήσουμε τις αρετές της πραότητας, της φιλανθρωπίας, της υπομονής, της δημιουργικότητας, της ταπεινοφροσύνης και της μη παθολογικής προσκόλλησης προς τα υλικά αγαθά, που ο Νήφων καλλιέργησε. 

Σε λίγες μέρες το 2014 θα μας αφήσει. Εύχομαι όλοι να έχουμε μια καλή, ευτυχισμένη, ευλογημένη και δημιουργική χρονιά. Καλά να περάσετε, αδερφοί μου, τούτες τις γιορτινές μέρες που διανύουμε και με χαρά να υποδεχθούμε όλοι μαζί και με ελπίδα το νέο έτος, το 2015.

Γένοιτο! 

Βιβλιογραφία: Κανέλλου Κωνσταντίνου Π. , Διδασκάλου, Όσιος Νήφων ο Χίος – Ο Ηγιασμένος των Κολλυβάδων, Β΄ έκδοση συμπληρωμένη, Ιθάκη 2010.